Severyn Ashkenazy. Miecze Watykanu. Refleksje i polemiki świadka zła. Przekład: Andrzej Dominiczak. Projekt okładki: RED Paweł Brankiewicz. Na okładce wykorzystano obraz Zdzisława Beksińskiego, 1984, za zgodą Muzeum Historycznego w Sanoku. Redakcja: Agnieszka Al-Jawahiri. Wydawnictwo Vis-a-vis Etiuda sp. z o.o., Kraków 2023, s. 318 + 18 nlb.

W Mieczach Watykanu Severyna Ashkenazego łączą się i splatają trzy opowieści: Pierwsza z nich to mroczna historia prześladowań, pogromów, wypędzeń i innych ludobójczych praktyk, jakich Watykan i jego sojusznicy – tytułowe „miecze” – dopuszczali się wobec Żydów, ale także innowierców, heretyków i wszystkich, którzy faktycznie lub rzekomo zagrażali potędze Kościoła. To historia obejmująca szesnaście wieków, począwszy od roku 339 n.e. gdy na mieszane małżeństwa Żydów i chrześcijan w Cesarstwie Rzymskim nałożono karę śmierci, aż do czasów najnowszych: sojuszu z faszyzmem i nazizmem, udziału w prześladowaniach buddystów w Wietnamie, poparcia udzielanego reżimom w Chile i w Argentynie oraz czynnego udziału wielu księży katolickich w rzezi w Rwandzie.

To także przejmująca opowieść o osobistych losach Severyna Ashke­nazego i jego rodziny, ocalałych z Holokaustu dzięki polskiej rodzinie, która ukrywała Ashkenazych przez długie miesiące pod podłogą swo­jego mieszkania w Tarnopolu.

To wreszcie opowieść o narodzie i kulturze żydowskiej, tak jak ją widzi i ocenia progresywny Żyd – patriota, ale nie chwalca, człowiek niereligijny, który naprawdę martwi się o byt swojego narodu i dlatego nie szczędzi krytycznych uwag wobec tych cech kultury i obyczajowości żydowskiej, które pogłębiają podziały społeczne i to w kraju, którego byt wciąż jest zagrożony.

Przeczytałem dwukrotnie. To prawdziwe arcydzieło!

Eugene Kessler, prof. California State University

Prowokacyjny, odważny, dobrze udokumentowany, wnikliwy i świetnie napisany szybki marsz przez historię okrucieństw popełnionych w imię Boga.

Bohdan W. Oppenheim, prof. Loyola Marymount University, Los Angeles

Krótka opowieść o długiej historii nienawiści. Musicie przeczytać!

Laure Murat, prof. University of California, Prix Goncourt, 2001