Xavier Hélary. Ostatnia krucjata. Ludwik IX w Tunisie. Przekład: Justyna Nowakowska. Przygotowanie edycji: Jacek Małkowski. Redakcja: Marcin Grabski. Korekta: Aleksandra Marczuk. Na okładce: Śmierć św. Ludwika. Bitwa pod Tunisem w 1270. Wielkie Kroniki Francji, ilustrowana przez Jeana Fouqueta, Tours, około 1455-1460. © Domena publiczna. Wydawnictwo Astra, Kraków 2022, s. 296.

Dwudziestego piątego sierpnia 1270 roku Ludwik IX Święty umiera w obozie armii krzyżowców w pobliżu starożytnej Kartaginy. Dwa miesiące wcześniej, na początku lipca, baronowie i rycerze, którzy wraz z królem Francji podjęli się udziału w wyprawie krzyżowej, wyruszyli z Aigues-Mortes i wylądowali w Tunisie. Poirytowani długim oczekiwaniem na króla Sycylii, wyczerpani trudami wyprawy i tunezyjskim upałem, zostali zdziesiątkowani przez chorobę, która zabrała również króla. W listopadzie, po kilku bitwach służących głównie zachowaniu pozorów, armia krzyżowców wyruszyła w drogę powrotną. Zniszczenie floty w sycylijskim porcie przez sztorm przekreśliło nadzieje na kontynuację wyprawy do Ziemi Świętej.

Jak to się stało, że siódma wyprawa krzyżowa – okupiona wielkim kosztem i poprzedzona licznymi przygotowaniami – okazała się kompletną porażką, a krzyżowcy pod wodzą Ludwika IX Świętego nie dotarli do Ziemi Świętej? Xavier Hélary analizuje wszystkie elementy, które przyczyniły się do katastrofy: decyzję o zorganizowaniu nowej krucjaty, przygotowania, strukturę armii krzyżowców, wybór Tunisu jako celu wyprawy, autorytarną postawę króla, lądowanie na tunezyjskim wybrzeżu, choroby dziesiątkujące armię, zniszczenie floty podczas sztormu na Morzu Śródziemnym, zaniechanie dalszej wyprawy do Ziemi Świętej. Śmierć Ludwika IX Świętego i zniszczenie sporej części floty krzyżowców skutecznie odwiodło Zachód od dalszych działań. Niemal dwa wieki ruchu krucjatowego dobiegły końca, a wraz z nimi zakończył się okres obecności łacinników na Bliskim Wschodzie.

______________

XAVIER HÉLARY (ur. 1976) – francuski historyk i mediewista specjalizujący się w tematyce wojny i wojskowości w czasach średniowiecza oraz władzy królewskiej w trzynastowiecznej Francji. Wykładowca Universite Jean-Moulin-Lyon-III i Universite Paris-Sorbonne (Paris-IV), badacz CIHAM, autor książek (Jeanne d’Arc. Histoire et dictionnaire, Larmee du roi de France: laguerre de saint Louis a Philippe le Bel, Courtrai. 11 juillet 1302, Les Templiers: Leurfaux tresor, leur vraie puissance) i artykułów naukowych.

Прокоп’як Петро. На межі непривітного світу / пер. з пол. С. Бреславської. – Івано-Франківськ: Фоліант, 2022, 96 с.

„Попри нотки песимізму і скепсису, поетичні та прозові твори письменника із Західнопоморського воєводства Петра Прокоп’яка відзначаються оригінальністю думки, філософським баченням світу і людини в ньому. Семіотична образність та символізм, глибока інтелектуальна основа, майстерність опису відчуттів – все це характеризує автора, як представника європейської школи літературного модерну. Це твори не для пересічного читача. Щоб зрозуміти сенс і глибину кожної думки, потрібно уміти читати між рядків, мати відповідний інтелектуальний рівень. Це твори, які потребують повного заглиблення і осмислення. Книжка вибраних поетичних та прозових творів Петра Прокоп’яка «На межі непривітного світу», переклад яких українською мовою здійснила письменниця і перекладачка – Світлана Бреславська, - це перше видання іноземною мовою, в тому числі, - перше видання в Україні”.

„Pomimo pewnej dozy pesymizmu zaprawionego sceptycyzmem, poetyckie i prozatorskie utwory Piotra Prokopiaka-pisarza z województwa zachodniopomorskiego, wyróżniają się oryginalnością myśli oraz filozoficznym spojrzeniem na świat i człowieka. Semiotyczna obrazowość, symbolizm, głęboka intelektualna postawa, mistrzowski opis odczuć-wszystko to charakteryzuje autora, jako przedstawiciela europejskiej szkoły literackiego modernizmu. Nie są to utwory dla przeciętnego, statystycznego czytelnika. Aby zrozumieć sens i głębię każdej myśli, trzeba umieć czytać pomiędzy wersami, a także posiadać odpowiedni poziom intelektualny. Prezentowane utwory wymagają wnikliwego namysłu i interpretacji. Wybór poezji i prozy Piotra Prokopiaka „Na granicy przed niechcianym światem” w przekładzie na język ukraiński zrealizowała pisarka i tłumaczka Switłana Bresławska. Jest to pierwsza obcojęzyczna książka tego autora”.

__________________

Switłana Bresławska – ukraińska pisarka, krytyk literacki, tłumaczka. Autorka książek poetyckich, prozatorskich, literacko-krytycznych i artykułów. Redaktorka antologii literacko-historycznej „Urodziliśmy się w wielkiej godzinie”. Laureatka nagród w dziedzinie poezji i przekładu. W jej tłumaczeniu ukazały się opowiadania Brunona Schulza: „Manekiny”, „Traktat o manekinach” i „Undula”, powieść Moniki Warneńskiej „Magdalena”, a także książki poetyckie kilku polskich autorów m.in. Leszka Szarugi „Logo Reya”. Na dniach do rąk ukraińskich czytelników trafi jej przekład „Pożegnania jesieni” Stanisława Ignacego Witkiewicza. Jest prezesem Oddziału Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy w Iwano-Frankiwsku.

Historia krucjat. Redakcja naukowa: Jonathan Riley-Smith. Przekład: Katarzyna Pachniak. Wstęp i konsultacja naukowa do wydania polskiego: prof. Janusz Danecki. Autor dodatku do wydania polskiego: prof. Jerzy Hauziński. Redakcja: Krzysztof Trawkowski. Skorowidz i redakcja techniczna: Tadeusz Zawadzki. Korekta: Hanna Stompor. Projekt okładki: Joanna Złonkiewicz. Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa, s. 468.

Ta bogato ilustrowana książka prezentuje Czytel­nikowi interesującą, kompetentną i zrozumiałą historię krucjat, poczynając od czasu ogłoszenia pierwszej krucjaty w 1095 roku aż do dziedzictwa idei krucjatowych i ich wizerunku w naszych czasach. Napisana przez grupę najwybitniejszych uczonych zajmujących się krucjatami, przedsta­wia krucjaty odbywające się w wielu teatrach woj­ny. Książka zapoznaje nas z ideami apologetów, propagatorów i poetów, z percepcjami i motywacją samych krzyżowców, jak również z muzułmańską reakcją na świętą wojnę chrześcijan. Rzuca świa­tło na godną uwagi architekturę i sztukę krucjato­wą, wprowadza w fascynującą historię zakonów rycerskich, takich jak templariusze i joannici. Dzieło zawiera również szczegółowe materiały: mapy, kalendarium wydarzeń, bibliografię i do­kładny indeks. Z pewnością spodoba się każdemu czytelnikowi zainteresowanemu ideałami i histo­rią wypraw krzyżowych.

Zbigniew Masternak, Rebelianci i komedianci. Teksty o literaturze. Redaktor prowadzący: Paweł Orzeł. Projekt okładki i stron tytułowych: Barbara Bugalska. Opieka redakcyjna i korekta: Maciej Libich. Korekta: Andrzej Śnioszek, Michał Trusewicz. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2021, s. 220.

Odnoszę wrażenie, że w ostatnim czasie krytyka literacka w Polsce zbliżyła się niebezpiecznie do poziomu notek prasowych, spisywanych pospiesznie z obwolut książek. To praktyka coraz częstsza nie tylko w podrzędnych regionalnych gazetkach, ale także w wysokonakłado- wych dziennikach i tygodnikach. I tutaj mamy problem, bo te ciągle jeszcze są jednak opiniotwórcze. Niedawno czytałem zbiór recenzji i felietonów Reflektorem w mrok pióra Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Jeśli porównać pierwszy lepszy tekst z tego wyboru z jakąkolwiek recen­zją z (...) różnica okaże się kolosalna. Na niekorzyść współczesnych krytyków. O prasie codziennej nie ma nawet co wspominać. Z czego się to bierze?

(Krytyk jako pasożyt, czyli jeszcze na rozgrzewkę)

Zbigniew Masternak (ur. w 1978 roku w Piórkowie) – pro­zaik, autor scenariuszy filmowych, reportażysta, piłkarz (kapitan reprezentacji Polskich Pisarzy w Piłce Nożnej oraz utytułowany piłkarz błotny). Absolwent scenario-pisarstwa w Krakowskiej Szkole Filmu i Komunikacji Audiowizualnej. Jako prozaik debiutował na łamach „Twórczości” w 2000 roku. Od lat pracuje nad autobio­graficznym cyklem powieściowym pt. Księstwo – na pod­stawie części Chmurołap (2006), Niech żyje wolność (2006) i Scyzoryk (2008) Andrzej Barański nakręcił film Księstwo (2011); w 2021 ukazała się „księga piąta” Książę bez ziemi. Wydaje również książki o tematyce sportowej, np. Błoto dla zuchwałych (2016) i filmowej – Master shot. Kino jako autoportret (2019). „Wysłuchał i spisał” wspomnienia gang­stera Mirosława Dąbrowskiego, które ukazały się pt. Jed­noosobowa mafia. Misiek z Nadarzyna (2021). Laureat Świę­tokrzyskiej Nagrody Kultury (2011), uhonorowany został w 2012 roku Nagrodą im. Władysława Orkana za wybitną twórczość literacką. Jego książki i opowiadania tłumaczo­no m.in. na język arabski, niemiecki, włoski, serbski, buł­garski, ukraiński i macedoński.

Leszek Dembek, Świat niezatrzymany. Redakcja, korekta i wstęp: Róża Czerniawska-Karcz. Opracowanie graficzne serii i okładki oraz zdjęcie na lewym skrzydełku okładki: Zbigniew Jahnz. Okładka i grafiki w tomie: Ewa-Maria Rawińska. Wydawnictwo hogben, Szczecin 2021, s. 178.

A Poeta na przekór wszystkiemu... kreuje ten świat w podróży ziemskiej i pozaziemskiej, realnej i metafizycznej, w czasie odległym prawie o lata świetlne, dziejącym się tutaj teraz i w nadchodzącym zaraz. Na tyle próbuje go stworzyć, na ile pozwalają zmysły, wrażliwość, czułość, spostrzegawczość i nieograniczona niczym wyobraźnia inicjowana wiedzą i obco­waniem z podobnymi sobie poszukiwaczami Cieni Myśli... i idei, które pomagają zrozumieć otaczającą nas rzeczywistość. Przedziera się więc Poeta przez gąszcze owych Cieni i zmaga się ze słowem, by wyrazić nieuchwytne.

Trudna to lektura, ale i piękna zarazem, bo wyjście na bezdroża filozofii i błądzenie w gęstwinie odwiecznych pytań, na które tylko nieliczni znajdowali odpowiedź, pozostaje po stronie poety. Cały rozdział Przypływy i odpływy... pod kamiennym spojrzeniem Sofoklesa... oddaje Autor Aporii... tym rozmyślaniom. Np. w tekście WIŚNIA:

Po co łączyć Leibniza i Heideggera z owocem wiśni? A może ma rację J. B.-C. [Jolanta Brach-Czaina] „w szczelinie istnienia", że to okruchy mowy bytu? Nad którego milczeniem głowią się filozofowie. Że warto zamilknąć, aby usłyszeć przyczynę i istotę. I poznać smak „przeciętej wiśni pozbawionej (...) sensu". Rozerwij hałas chociaż na moment...

(ze wstępu Róży Czerniawskiej-Karcz)

Poeta, publicysta. Z wykształcenia politolog. Oficer rezerwy Wojska Polskiego. Przez wiele lat związany z wojskowym ruchem literackim (Wojskowa Grupa Literacka „IN Aeternum"). Jest bibliotekarzem i ani­matorem kultury.

Prezes szczecińskiego oddziału Związku Literatów Polskich od 2015 roku. Pomysłodawca i organizator wielu szczecińskich cyklicznych form promocji lite­ratury, w tym 6 edycji Szczecińskiej Wiosny Poezji a w niej OKP im. Józefa Bursewicza „O ZŁOTĄ METAFO­RĘ". Autor piosenek literackich oraz szkiców o poezji.

Wydał zbiory wierszy: Z dumą białych werbli, 1992; Za żelazną skórą jabłka, 1997; Na krawędzi czasu, 2001; rewers dla e-lizy, 2014 oraz prozę poetycką Aporia, 2015. Jest inicjatorem i współautorem tomu wierszy eksperymentalnych (czternastu autorów) Polifonia Poezji, Szczecin 2015. Redaktor i współautor: Antologii poezji i prozy szczecińskiego oddziału ZLP Przepływający świat słowa, 2017, roczników: Pry­zmat literacki, 2020 i Pryzmat literacki, 2/2021.

W 2018 otrzymał nagrodę XVIII Światowego Dnia Poezji ustanowionego przez UNESCO przyznawaną poetom niestandardowym. Należy do prekursorów pisania wierszy konfiguracyjnych w interakcji ze sztucz­ną inteligencją (SI) – wiersze te zostały nazwane przez Poetę POE(SI)A IT (Intelligent Technologies).

Publikuje w prasie oraz w licznych regionalnych, pol­skich i międzynarodowych antologiach. Jego utwory były tłumaczone na język grecki, rosyjski, rumuński i angielski.

Richard Holloway, Krótka historia religii. Tłumaczenie: Sergiusz Lipnicki. Redaktor prowadzący: Irmina Wala-Pęgierska. Redakcja: Mirosława Szymańska. Korekta: Ewa Ostaszewska. Opracowanie okładki wg oryginału: Grażyna Jedrzejec. Wydawnictwo RM, Warszawa 2021, s. 278.

W CZASACH NAPIĘĆ NA TLE RELIGIJNYM TA KSIĄŻKA UCZY TOLERANCJI I SZACUNKU DLA RÓŻNYCH PRZEJAWÓW RELIGIJNOŚCI.

Krótka historia religii to – napisana z głębokim szacunkiem i dbałością o prawdę – panorama wierzeń religijnych od zarania ludzkości po wiek dwudziesty pierwszy. Pokazuje, jakich odpowiedzi udzielał człowiek na pytania będące fundamentem każdej religii: skąd się wziął wszechświat, a w nim człowiek; czy istnieje ktoś, kto ich stworzył; czy śmierć jest końcem wszystkiego, czy czeka nas może coś jeszcze, a jeśli tak, to co to właściwie będzie.

Nie ograniczając się do największych religii – judaizmu, chrześcijaństwa, islamu, buddyzmu i hinduizmu – autor rozważa, skąd wzięły się wierzenia religijne, jak ludzie szukali i nadal poszukują sensu istnienia. Analizuje dzisiejsze fascynacje scjentologią i kreacjonizmem, przemoc o podłożu religijnym, wrogość między ludźmi religijnymi i sekularystami, a także wiele innych problemów. Pisząc dla wierzących i niewierzących, a szczególnie dla młodych, którzy dopiero wyrabiają sobie własne zdanie, z wielką wrażliwością prowadzi czytelników przez świat wiary, podkreśla jej wyjątkową wartość dla człowieka, wzbudza ciekawość i zachęca do tolerancji.

Richard Holloway, emerytowany biskup Edynburga i prymas Szkockiego Kościoła Episkopalnego, jest autorem ponad dwudziestu książek o tematyce religijnej; prowadzi też programy radiowe i telewizyjne.