Paweł Dybel, Poezja rzeczy ostatecznych. O liryce Stanisława Czerniaka. Recenzenci: prof. Wojciech Ligięza, prof. Ryszard Nycz. Redaktor prowadząca: Krystyna Kiszelewska. Redakcja: Beata Bińko. Korekta: Barbara Smoleń. Indeks: Ryszard Kotyński. Projekt okładki i stron tytułowych: Magdalena Błażków. Na okładce zmieszczono obraz Kazimierza Malewicz Czarny kwadrat na białym tle, 1914-1915 (domena publiczna). Wydawca: Instytut Badań Literackich Warszawa 2025, s. 306.  

Autor książki umieszcza pisarstwo Czerniaka w postawangardowych nurtach i stylach nowoczesnej poezji polskiej, którym patronuje Przy­boś, nie zaś Miłosz, jeśli przywołamy znaną koncepcję Jana Błoń­skiego. Dlatego zestawia filozofującego poetę z takimi twórcami, jak Szymborska, Herbert, Różewicz, Karpowicz, Białoszewski oraz Lec.

W kolejnych rozdziałach czytelnicy zapoznają się z „toposami filozo­ficznymi” Czerniaka — reinterpretowanymi, ulegającymi dekonstrukcji w dyskursie poetyckim. Subtelne i precyzyjne odczytania wydo­bywają wariacje wokół Wittgensteinowskich zagadnień granic języka i poznania, dialog ze słynnym zdaniem Leibniza „Dlaczego jest coś, a nie raczej nic”, zderzenia z Heideggerowskim stylem zadawania pytań, spotkanie z Kartezjuszem, Kantem, Berkeleyem, Husserlem. Dybel zatrzymuje się przy rozmyślaniach poety o śmierci, wskazuje specyficzne posługiwanie się pojęciem czasu, przybliża problematy­kę cielesności ludzkiej — mocno osadzonej w bycie, podejmuje spra­wę reifikacji człowieka, wnika w tajemnicze regiony snu. Szczególnie wyróżnione zostają spotkania z „rzeczami ostatecznymi”, na co na­prowadzają nas tropy myśli egzystencjalistycznej.

Z recenzji prof. Wojciecha Ligęzy

Paweł Dybel nader kompetentnie — zarówno w wymiarze tradycji filozoficznej, jak w zakresie poetyckich kontekstów — charakteryzuje poezję Stanisława Czerniaka, przekonująco argumentując na rzecz ciekawej tezy, że staje się ona terenem, na którym ten renomowany historyk filozofii wprost podejmuje najtrudniejsze kwestie filozoficzne. Filozofuje poezją — zyskując dzięki temu odrębną, rozpoznawalną pozycję w polskiej poezji współczesnej, jak również uznanie krytyki i czytelników.

Z recenzji prof. Ryszarda Nycza