Andrzej Walter

List do Godota

Byłem świadkiem jak kolejna nagroda literacka została przyznana przez kolegę koledze, widziałem jak kolega zaprasza na festiwal kolegów za bałwochwalcze i pochwalne teksty, mogę świadczyć o hucpie, warcholstwie i żenadzie w naszym coraz wątlejszym grajdołku literackim, o nagrodach za pieniądze, o kumoterstwie, handlu wymiennym i nie bójmy się tego słowa: wyjątkowym kurestwie środowiskowym, emanującym dziś niemal z każdej na wpół opustoszałej salki, jakichś mało ważnych imprez, mających sens jedynie dla uczestników przysysających się do mikrofonu wierszokletów spod nie wiadomo jakiej latarni.

Narcyzm, wszeteczny kult lustra, pycha i brak umiaru. Oto dopełnienie mentalne tych pożal się Boże spędów, festiwali, wieczorów autorskich, dni poezji i tak zwanych eventów literackich dzisiejszych czasów. Publiczności praktycznie zero. Na salach sami czytający, prezentujący (często bełkotliwie) swoje wypociny albo organizatorzy, czasami rodzina i bliscy olśnieni własną litością oraz empatią dla nikomu niepotrzebnych... artystów. Niejednokrotnie zmieszanych gęsto z pseudoartystami, z grafomaństwem wszelakim wypełzłym spod nie wiadomo jakich kamieni. Piszę to nazwany już tu i ówdzie: czarnowidzem, dziadersem, wyważającym otwarte drzwi, tudzież bezczelnym rewolucjonistą, awanturnikiem i depresyjnym okazem. Zapewne jestem wszystkim po trochę. Mea culpa.

Ponoć jednak mamy wolność i demokrację, a najpewniej w nich jeszcze... wolność wypowiedzi, tak więc oto wypowiadam się, po iluś latach w środowisku literackim, iż tak je zaczynam postrzegać, tak „to” widzę, co więcej, tak widzi to wielu co wrażliwszych i ambitnych twórców, tylko... nie wypada tego mówić czy pisać zbyt głośno.

Koterie, sitwy, towarzystwa wzajemnej adoracji, szczelne enklawy, słowem sami swoi. Nikogo nie zastanawia, kiedy Urszula Kozioł otrzymuje do trzęsącej się nad grobem dłoni nagrodę, a literaccy komentatorzy puszczają w eter zdanie, że „wreszcie przyznano nagrodę bez żadnych kontrowersji”. Logicznym chyba jest, że skoro rok w rok były... kontrowersje, to świadczy to dobitnie o samej nagrodzie. Jednak prosty lud to kupi. On przecież wszystko kupi, bo pospólstwu wyżarło już mózgi, albo wyprano je zdalnie lub doszczętnie, lub i czy, jak kto woli – sformatowano. Od kiedy system edukacji zamieniono z wychowania, nauki i przygotowania wszechstronnego do życia i świata na wylęgarnie szczurów na rynek korpopracy problem bezmózgowia postępuje i rozwija się jak nigdy dotąd wraz z pewną nieproporcjonalną dysproporcją, która wcale nie zaprzecza trendom. Mianowicie wybija się intelektualnie kilka (dosłownie) jednostek, a cała większościowa reszta pozostaje planktonem. Nie pytajcie mnie dlaczego? Siebie zapytajcie, albo z siebie zadowolone nauczycielki, dyrektorów tych szkół, a może nawet Panią ministrę.

Wróćmy do literatury. Czy szczury łakną słów? Czy plankton ma potrzeby wyższe? Wyobraźnię? Empatię? Logikę? Umiejętność kreacji światów we własnych myślach? Nie! Szczury chcą chleba i igrzysk, obrazków i emocji, the show must go on...

Powoli przestaje mnie to bawić. Pisanie dla pisania? Kilku światłych ludzi pokiwa głową aprobaty widząc to samo? Kilka osób poprze mnie w tych żałosnych obserwacjach? I co z tego? Co z tego skoro za oknem mamy już świat wyprany z idei, prawdy, z wartości, z zasad, a jedyną obowiązującą zasadą współczesności jest właśnie brak zasad. Innymi regułami są: chciwość, nieumiarkowanie, szukanie udziwnień, wynaturzeń, dewiacji. I do tego ta pycha krocząca przed upadkiem. Po lewej i po prawej. Politycy, włodarze i decydenci uwikłani w piramidy interesów, odmawiający kultury kulturze, a nagradzający kumotersko znajomych królika albo celebrytów. (Ponoć bogatemu i byk się ocieli)...

Fundacja Olgi Tokarczuk otrzymała ostatnio blisko 17 milionów złotych? Nie będę gołosłowny, zacytuję news z Onetu:

Sundog, spółka założona między innymi przez Olgę Tokarczuk, otrzyma od Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości dotację sięgającą blisko 17 mln zł na technologię do tworzenia gier. Część prawicowych polityków i pracowników medialnych w negatywny sposób odniosła się do decyzji PARP. Wytykają rządowi, że zamiast m.in. pomóc powodzianom, wolą „przeznaczać miliony na spółkę na minusie”.

Ja nie jestem „prawicowym oszołomem”, a zastanawiam się... o co tu chodzi, gdzie my żyjemy? Co to ma wspólnego z literaturą? Z dobrze pojętym mecenatem państwa? I co to w końcu za państwo? Tak, wiem, powódź mamy... przez bobry... A „polski ład”, choć zmienił się rząd, wcale nam nie zniknie. Zapłacimy za to wszyscy, tak jak i wszyscy z tych swoich ciężko zarobionych pieniędzy zrzucimy się na te kolejne oczywiste publiczne dotacje i inne pomysły naszych jakże światłych decydentów. Gloria gloria alleluja. I do przodu... jak mawia pewien ojciec, a może powinno się diametralnie innego zawołania użyć. Bardziej adekwatnego do tych nowych idei?

Ręce opadają (i nie tylko ręce). Na pewno jednak będzie można... pograć.

Rzeczywistość skrzeczy. Niby skrzeczała od zawsze, ale jakoś mam wrażenie, że ostatnio jakby głośniej skrzeczy. My z kolei (przynajmniej niektórzy) zamierzamy zamilknąć. Nie widząc większego sensu w poruszaniu tematów, których powoli już nikt nie rozumie. Nasz świat się skończył. Pisze to 55-latek i chyba dziaders wyrażający zdanie kilku jeszcze 60., 70. i 80. plus. Jak już zalegalizujecie eutanazję pewnie nas wszystkich wyzerujecie. Oby tylko Władimir was nie uprzedził, oby i wam włos z głowy nie spadł przy okazji tej niecierpiącej zwłoki chęci, aby nas – dzidersów, jakichś tam (brrr) poetów – unicestwić.

Na koniec przepraszam za ten co najmniej mało wesoły tekst, może smutny, przygnębiający, może przejaskrawiony, ale... przecież szczery. Tak zaczyna się dziać w naszym państwie, na polu literatury i wśród ludzi, którzy ponoć kochają książki. Czy tak jest rzeczywiście, czy to tylko jesienna depresja?

Andrzej Walter

Fot. Andrzej Dębkowski

Azjatycki Nobel

Han Kang laureatką Nagrody Nobla 2024

Han Kang – koreańska pisarka została tegoroczną laureatką Nagrody Nobla Nobla „za prozę mierząca się z historycznymi traumami i odsłaniająca kruchość ludzkiego życia”. Han Kang urodziła się w 27 listopada 1970 roku w Gwangju. Od dziesiątego roku życia mieszkała w Seulu, gdzie przeprowadziła się z rodziną. Studiowała filologię koreańską na Yonsei University. Debiutowała jako poetka, publikując pięć wierszy, w tym „Zimę w Seulu”, w Munhak-gwa-sahoe (1993). W następnym roku rozpoczęła karierę pisarską, wygrywając konkurs literacki gazety „Seoul Shinmun” w Seulu za opowiadanie Czerwona kotwica (1994). Pierwszy zbiór opowiadań zatytułowany Yeosu opublikowała w 1995 roku. Przez trzy miesiące w 1998 roku uczestniczyła w międzynarodowym programie pisarskim University of Iowa, przy wsparciu Arts Council Korea. Jej twórczość obejmuje zbiory opowiadań Fruits of My Woman (2000), Ognista salamandra (Fire Salamander, 2012); powieści: Czarny jeleń (Black Deer, 1998), Twa zimna dłoń (Your Cold Hands, 2002), Wegetarianka (The Vegetarian, 2007), Breath Fighting (2010) i Lekcja greki (Greek Lessons, 2011), Nadchodzi chłopiec (Human Acts) (2014), Biała elegia (The White Book, 2016), Europa (2019). Opublikowano także zbiór wierszy pt. Schowałam w szufladzie o zmierzchu (2013). Zdobywczyni wielu nagród m.in. nagrody International Booker Prize for Fiction za powieść Wegetarianka (2007), przetłumaczoną na wiele języków.

Fot.: https://pl.wikipedia.org/wiki/Han_Kang

Nike 2024 dla Urszuli Kozioł

Raptularz Urszuli Kozioł nagrodzony

Laureatką Literackiej Nagrody Nike 2024 za tom poezji „Raptularz” została Urszula Kozioł. 93-letnia zwyciężczyni pokonała m.in.: „Wiarę. Autobiografię” Michała Witkowskiego i „Wilki” Marzanny B. Kielar. W przeszłości Kozioł była czterokrotnie nominowana do nagrody.

Podczas uroczystej gali, która odbyła się w niedzielę wieczorem w warszawskiej Bibliotece Uniwersyteckiej, ogłoszono tegoroczną Literacką Nagrodę Nike. Wyróżnienie powędrowało w ręce 93-letniej poetki Urszuli Kozioł za tom wierszy „Raptularz” wydany nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego.

Jak czytamy w nocie wydawcy, wiersze zawarte w publikacji charakteryzują się „refleksyjnym, dojrzałym humanizmem, podziwem i szacunkiem dla wszystkiego co kruche, wymagające uwagi i opieki”.

Wielka dama polskiej literatury”, jak określił ją przewodniczący jury Krzysztof Siwczyk, przyszła na świat w 1931 roku w Rakówce pod Biłgorajem. Początkowo pracowała jako nauczycielka w Bystrzycy Kłodzkiej i we Wrocławiu, by następnie związać się z dwutygodnikiem „Poglądy” i miesięcznikiem „Odra”.

Swoją poezję po raz pierwszy opublikowała w 1954 roku na łamach dodatku do „Gazety Robotniczej”. Oprócz tego Kozioł jest autorką dramatów, felietonów i słuchowisk.

W przeszłości poetka była czterokrotnie nominowana do Literackiej Nagrody Nike: w 2006 roku („Supliki”), 2008 („Przelotem”), 2015 („Klangor”) i 2017 („Ucieczki”). Wyróżniona została również m.in. nagrodą PEN-u, Wrocławską Nagrodą Poetycką Silesius. Poetkę doceniano również w Niemczech, gdzie otrzymała nagrodę Eichendorffa i Nagrodę Główną Kraju Dolnej Saksonii.

Autorka jest honorową obywatelką Wrocławia oraz Biłgoraja. Otrzymała też Doktorat Honoris Causa Uniwersytetu Wrocławskiego.

Fot.: https://wroclaw.tvp.pl/82147963/nagroda-miesiecznika-odra-dla-urszuli-koziol