Zdzisław Beksiński, Dzień po dniu kończącego się życia. Dzienniki, rozmowy... Wybór i opracowanie: Dzienniki - Wiesław Banach; Rozmowy - Magdalena Jaworska. Redakcja: Magdalena Jaworska, Katarzyna Szajnar. Projekt okładki: pioTR grzegorzewSKI. Zdjęcia i grafiki na okładce: Archiwum Muzeum Historycznego w Sanoku. Zdjęcie na okłądce: Piotr Szymczak. Wydawnictwo MD, Sanok 2016, s. 448.

   W książce opublikowane zostały obszerne fragmenty dzienników Zdzisława Beksińskiego z lat 1993-2005, w których artysta bardzo szczerze, z charakterystycznym dla siebie poczuciem humoru i ironią opisuje otaczającą go rzeczywistość – ludzi, którzy przy nim byli i sprawy, które go zajmowały. Nie ucieka także od spraw trudnych i bolesnych - pisze o śmierci, przemijaniu, samotności, chorobie Niejako uzupełnieniem dzienników jest rozmowa z wieloletnim przyjacielem artysty, Wiesławem Banachem, który ze swojej perspektywy, ale z ogromną dozą zrozumienia i empatii, opowiada o życiu, twórczości, rodzinie, rozterkach, światopoglądzie malarza. To właśnie jemu Zdzisław Beksiński powierzył cały dorobek swojego życia – zarówno artystycznego, jak i prywatnego. Dorobek, dzięki któremu chciał trwać jak najdłużej, długo po swojej śmierci. Wiesław Banach był dla niego gwarantem, że świat o nim nie zapomni...

Magdalena Grzebałkowska, Beksińscy. Portret podwójny. Projekt okładki: Krzysztof Rychter. Fotografie na okładce: Piotr Malecki/Forum. Fotografia autorki na IV stronie okładki: Agnieszka Traczewska. Opieka redakcyjna: Elżbieta Kot, Daniel Lis. Adiustacja: Urszula Horecka. Korekta: Julita Cisowska, Barbara Gąsiorowska. Indeks: Urszula Horecka. Wybór ilustracji: Daniel Lis. Wydawnictwo Znak, Kraków 2014, s. 478.

   Jedna z najgłośniejszych biografii ostatnich lat! „Zdzisław Beksiński nigdy nie uderzy swojego syna. Zdzisław Beksiński nigdy nie przytuli swojego syna”.

   To nie jest książka o znanym malarzu, który tworzył dziwne i straszne obrazy. To nie jest książka o jego mrocznym synu, który fascynował się śmiercią i tak wiele razy próbował popełnić samobójstwo, aż mu się udało. Ani też książka o obsesjach, natręctwach, fobiach i artystycznych szałach. Ani też o karierze, pieniądzach, wystawach i krytykach.

   To nie jest książka o skomplikowanych związkach, fascynacji muzyką i ciemną stroną mocy. To książka o miłości – o jej poszukiwaniu i nieumiejętności wyrażenia. I o samotności – tak wielkiej, że staje się murem, przez który nikt nie może się przebić. O tym, że życie czasami przypomina śmierć, a śmierć – życie. Nieodgadnionych Beksińskich, ojca i syna, spotkało po śmierci coś wspaniałego.

   Otóż Magdalena Grzebałkowska napisała o nich wielką, głęboką i brawurową książkę reporterską. Złoty kruszec znalazł świetnego wydobywcę. Niech się chowa zmyślenie i powieści.

Mariusz Szczygieł

   Zdaje się, że praca Magdaleny Grzebałkowskiej w tym wypadku to nie tylko brawurowe przepłynięcie wpław oceanu materiałów dowodowych – to też pióro, które zdołało je powiązać tak, że tworzą spójną, arcybarwną opowieść, tak wieloperspektywiczną i zagadkową jak co najmniej samo życie.

Dorota Masłowska, „Dwutygodnik”

Przemysław Zieliński, Przewróciło się. Pierwsza i jedyna biografia Elektrycznych Gitar... Redakcja i korekta: Anna Gądek. Opracowanie graficzne i projekt okładki: Agnieszka Tyrybon. Zdjęcia: Archiwum Elektrycznych Gitar. Fotografia na okładce: Agnieszka Tyrybon. Projekt kota: Jarek Koziara. Wydawnictwo Bernardinum Sp. z o.o., Pelplin 2016, s. 232 + 12 nlb.

   Od domowych prób w pokoju do występu na Woodstocku. Od nagrywania własnych piosenek na magnetofony szpulowe do rejestracji utworów w studiach we współpracy z uznanymi inżynierami dźwięku. Można by napisać: historia, jakich wiele. Wszyscy znamy całe mnóstwo zespołów, które pokonały długą drogę na szczyt muzycznego Olimpu.

   Jednak w wypadku Elektrycznych Gitar ważniejsze od sławy, sukcesu i imponującej ilości sprzedanych płyt jest coś innego. To opowieść o wieloletnich przyjaźniach, o uporze i wytrwałości i o umiejętności zachowania stoickiego spokoju w obliczu przewrotnego losu.

   Ale to także opowieść o twórczości. Dorobek Kuby Sienkiewicza, Piotra Łojka i pozostałych muzyków zespołu jest rozległy i uniwersalny, a poszczególne utwory, zarówno te z początku lat 90., jak i bardziej współczesne, interpretowane są przez takie autorytety, jak m.in. prof. Antoni Dudek, Jurek Owsiak, prof. Izabella Bukraba-Rylska, salezjanin Andrzej Szpak, Kazik, Piotr Bąkał, specjalista od walki z nałogami dr Bohdan T. Woronowicz, Miłosz Brzeziński oraz socjologowie i psychologowie.

   Oprócz tego grona znakomitości na łamach książki wypowiadają się oczywiście muzycy i ich współpracownicy. Dzięki temu po raz pierwszy możemy przekonać się, jak wyjątkową i fascynującą koncepcję Artysty wypracowali panowie z Elektrycznych Gitar.

Daria Urban, Wojciech Kostyk, Via Francigena. Z Cantenbury do Rzymu. Piechotą przez Europę... Projekt okładki: Lidia Ciecierska. Zdjęcia: Daria Urban, Wojciech Kostyk. Fotografia na okładce: Jorg Gruel/Photodisc/Getty Images. Wydawnictwo Bernardinum Sp. z o.o., Pelplin 2016, s. 382.

Tym średniowiecznym szlakiem, prowadzącym z angielskiego Cantenbury do Rzymu, w dawnych czasach wędrowali pielgrzymi, kupcy, duchowni i awanturnicy. Był najlepszym sposobem, by z terenów zamieszkiwanych przez Franków dotrzeć na Półwysep Apeniński. Dzisiaj postanowiono odtworzyć trasę i na polnych ścieżkach znów pojawiają się wędrowcy.

Dwa tysiące kilometrów piechotą to spore wyzwanie, ale jednocześnie doskonała okazja, by lepiej poznać historię, kulturę i tradycje naszego kontynentu. To także szansa na spotkaniesiebie w wielogodzinnej ciszy kolejnych kroków.

O dwumiesięcznej wędrówce Via Francigena opowiadają Daria i Wojtek. Przywołują zachwyty i niedogodności, obrazy odbijających się w Jeziorze Genewskim Alp, urok Toskanii i zapach ciągnących się po horyzont winorośli. Frustrujące gubienie szlaku i bolesne odciski mieszają się tu z radością odkrywania, że zawartość niewielkich plecaków może wystarczyć do szczęśliwego życia.

Dla tych, którzy zastanawiają się nad wyruszeniem w drogę, mają sporo praktycznych rad przekonując, że Via Francigena to ciekawa alternatywa dla Dróg św. Jakuba lun kolejne wyzwanie dla zafascynowanych ideą Camino.

„Jujka”. Skanowanie rysunków: Przemysław Jujka. Projekt graficzny, opracowanie rysunków: Zbigniew Tomicki (Multimedia Productions Sp. z o.o.). Koordynacja projektu: Marek Łochwicki, Wojciech Biliński (Multimedia Productions Sp. z o.o.). Wydawnictwo Bernardinum Sp. z o.o., Pelplin 2016, s. 302.

   Nie można poważnie rozmawiać o polskim rysunku satyrycznym nie wspominając o twórczości Zbigniewa Jujki. Ten kultowy rysownik, znany ze swego zamiłowania do muzyki Chopina i historii Polski, od kilkudziesięciu lat niezmiennie bawi kolejne pokolenia odbiorców, celnie komentując zastaną rzeczywistość. Dla wielu Jujka, autor popularnego „Dzienniczka", to wręcz synonim inteligentnego rysunku satyrycznego-tu zabawa zawsze idzie pod rękę z nauką, a liczne odniesienia do historii i kultury świadczą o twórczym wykorzystaniu kompetencji wnikliwego obserwatora. A takim Jujka niewątpliwie pozostaje do dziś.

   Album, który trzymają Państwo w rękach, to zestawienie najlepszych i najpopularniejszych prac niestrudzonego satyryka: autorski wybór z kilkudziesięciu tysięcy rysunkowo morzu, kulturze, sztuce, religii, samochodach i wielu innych bliskich nam kwestiach. Ta rozpiętość tematyczna (obok prostej, czytelnej i charakterystycznej kreski) stała się jednym ze znaków rozpoznawczych rysunków Jujki, który na przestrzeni kilku dekad przekonująco udowadniał, że zawsze warto się pośmiać-z siebie, z historii ojczyzny, z polityki, z literatury, z muzyki, z naszych wad, z narodowych przywar, ze stereotypów. Ale, co istotne, zawsze był to śmiech życzliwy, łączący ludzi o różnych poglądach, unikający piętnowania i nachalnego szyderstwa.

   l pewnie z tego względu każdy znajdzie w tej książce coś dla siebie.

Małgorzata Czyńska, „Kobiety Witkacego. Metafizyczny harem”. Projekt okładki: Monika Klimowska. Opracowanie typograficzne: Monika Stojek / m&m manufaktura. Fotografia na okładce: Potwór z Düsseldorfu, 1932. Inka Turowska i Witkacy, z kolekcji Stefana Okołowicza, negatywy z archiwum Grzegorza Grabskiego. Fotoedycja: Krzysztof Zieliński. Opieka redakcyjna: Dorota Gruszka. Adiustacja: Ewdokia Cydejko. Indeks: Małgorzata Biernacka. Wydawnictwo Znak, Kraków 2016, s. 334.

   Szalał za nimi z wzajemnością, dla niego zrobiłyby wszystko. Sprawiały, że był pijany szczęściem i staczał się na dno rozpaczy. W jego „fizycznym haremie” było ich bez liku. Arystokratka i fryzjerka, podlotek i poważna matrona, aktorka i doktorowa...

   Kim był ten, dla którego zdradzały mężów, usuwały ciąże, popełniały samobójstwo? Wysoki, przystojny, z błyskiem w oku. Artysta. Braterstwo dusz cenił na równi z rozkoszami cielesnymi. Nie był monogamistą, nie był wierny, nie obiecywał miłości do grobowej deski. Nie rozumiał słowa „zdrada”. Małżeństwo z Jadwigą – złotooką, rudowłosą, o zmysłowych ustach – trwało szesnaście lat. Nawet kiedy dzieliły ich setki kilometrów, wiedzieli o sobie wszystko. „Ty jednak jesteś jedyna i nie ma na to rady. Wszystkie baby możliwe są niczym wobec Ciebie” – pisał, by w innym liście stwierdzić: „ponieważ Ty mi się dostatecznie nie podobasz, muszę mieć inne kobiety”. Uwiecznił je w „metafizycznym haremie” – na obrazach, fotografiach, kartach powieści.

   Bez nich nie byłoby jego.

MAŁGORZATA CZYŃSKA (ur. 1975) historyk sztuki, kuratorka wystaw, dziennikarka. Autorka tekstów o sztuce, historii mody i dizajnu, wywiadów z artystami oraz dwóch książek Najpiękniejsze. Kobiety z obrazów i Kobro. Skok w przestrzeń.