Janusz Szot, Kuszenie licha. Posłowie Wanda Łomnicka-Dulak. Ilustracja na okładce Janusz Szot. Wydawnictwo Oksymoron, Stary Sącz 2014, s. 44.

Czy w 44 wierszach można zawrzeć obraz świata? Czy swój prywatny kosmos można ukryć w książce składającej się z 906 słów. A może taki niepozorny tomik to zaledwie kontury, kreski, szkice, linie składowe poetyckiego pejzażu? Linia, kreska to coś ważnego dla autora, debiutował przecież kiedyś rysunkiem satyrycznym na łamach tarnowskiego „Temi". Dopiero potem przyszedł czas na debiut słowa.
Jaki jest więc obraz świata w poezji Janusza Szota? Liryczny, trochę przekorny, czasem ironiczny, gorzki, zabawny, zamyślony, prawdziwy, wymyślony, tajemniczy. Pewnie wszystkiego po trochę.

Z posłowia Wandy Łomnickiej-Dulak

Ignacy S. Fiut, Tożsamość światów poetów. Recenzent: Wojciech Kajtoch. Redakcja serii wydawniczej Idee i myśli: Jacek Dębicki, Ignacy S. Fiut, Katarzyna Skowronek (redaktor naczelna), Dariusz Wojakowski. Sekretarz redakcji: Wacław Branicki. Wydawca: Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków 2015, s. 236.

Niniejsza książka jest kontynuacją analiz i prezentacji części życia literackiego w Polsce po roku 1989, która wcześniej zaowocowała dwiema publikacjami: Światy Poetów (1996) oraz Kulturowa tożsamość poetów (2008). Trzecia część cyklu jest próbą dokonania pewnej syntezy filozoficzno-literackiej, upłynęło bowiem już ćwierć wieku funkcjonowania go modelu kultury literackiej, w nowej rzeczywistości społeczno-politycznej w kraju i wydaje się, że po okresie szeregu transformacji świadomościowych, ale i społeczno-strukturalnych naszego społeczeństwa, ta, w tym także poezja, znalazły sobie niszę w „nowym świecie”, oczywiście nie tak eksponowaną, jak miało to miejsce w czasach PRL-u, bo twórcom kultury odebrano prawie wszystkie przywileje, które w poprzedniego ustroju. Z jednej strony brak cenzury i decentralizacja życia kulturalno-literackiego otworzyła nowe możliwości twórcze z drugiej strony pozbawiła autorów znaczącego mecenatu państwa, co spowodowało, że znacznie wzrosło ryzyko życia z własnej twórczości artystycznej, bo w systemie ustroju neoliberalnego zaczęły obowiązy­wać zasady gospodarki rynkowej, w kontekście których artyści w zna­czącym stopniu ulegli ekonomicznej marginalizacji społecznej. Jak przecież wiadomo – sama wolność słowa – bez środków do jego upubliczniania nie jest wiele warta. Co prawda wielu młodych twórców przeniosło się z twórczością literacką i poetycką do środowiska internetowego i tam wydają oraz dystrybuują swoją twórczość, zabiegając o uwagę czytelników (użytkowników, interaktorów), ale nie przekłada się to jeszcze na adekwatne zarobki, umożliwiające ich niezależność ekonomiczną. Ta nowa rzeczywistość ma niewątpliwie istotny wpływ na ich tożsamość artystyczną, ale i kształty światów alternatywnych, metaforyzujących obecną rzeczywistość. Komunikacja w sieci, możli­wość wolnego uczestniczenia w kulturze europejskiej i światowej rów­nież wpływa na destabilizację ich tożsamości kulturowej, a w konsekwencji i twórczej, co pociąga za sobą wielorakie konsekwencje artystyczne wypełniające przestrzenie kulturowe polskiego świata li­terackiego.

Zamieszczone w niniejszej książce teksty były publikowane pierwotnie w wielu pismach literackich: Gazecie Kulturalnej, Krytyce Literackiej, Hy­brydzie, Literacie Krakowskim, Forum Myśli Wolnej, Almanachu Sądeckim, czy Almanachu Limanowskim. W obecnej edycji zostały one na nowo opra­cowane i uporządkowane, by ukazać pojawiające się tendencje, wyraża­jące wpływy tożsamości kulturowo-społecznych autorów na tworzenie własnych światów alternatywnych, zwanych często „światami przedsta­wionymi” w zdystansowanym odniesieniu do świata rzeczywistego, w którym przedstawiani poeci są lub byli egzystencjalnie zanurzeni.

Felicja Bo-S-ska (Felicja Borzyszkowska-Sękowska), On i one. Projekt okładki: Ledor. Opracowanie redakcyjne: zespół. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 2015, s. 210.

Felicja Borzyszkowska-Sękowska – autorka blisko trzydziestu książek – jest multiinstrumentalistką w orkiestrze kultury polskiej. Przyciąga Czy­telników krytyczną i analityczną, a równocześnie pełną ironii i życzliwości wizją naszych czasów. Wybacza „czarnym charakterom” i „farbowanym lisom”, rozgrzesza ich i usprawiedliwia. Rozumie ludzi z ich wadami i kompleksami, zróżnicowaniem mentalnym, co świadczy o znajomości życia i własnym bogatym doświadczeniu. Jest przy tym osobowością nie poddającą się powierzchownym ocenom.

„On i One” to interesująca opowieść o uczuciach i namiętnościach, wielkiej miłości i próbie pozostania sobą. W szarym i przaśnym, grote­skowym i ćwierćtotalitarnym światku PRL-u oryginalna i barwna oso­bowość głównej bohaterki zmaga się z tradycyjnymi schematami moral­nymi, z zastanymi konwenansami. Smutna i niebezpieczna rzeczywistość ukazana jest z bogactwem szczegółów i spraw znanych Autorce z autop­sji, z wnikliwej obserwacji.

W powieści występują osoby fikcyjne, a także znane i mniej znane, niekiedy pod własnymi nazwiskami. Pisarski temperament Autorki zmu­sza ją niekiedy do uczuciowego – dynamicznego potraktowania zdarzeń i bohaterów, niekiedy osób znanych jej, a często bliskich. Dramatyczne sytuacje, wnikliwość spojrzenia i specyficzny styl tej prozy mogą zafascy­nować Czytelnika wrażliwego i pamiętającego opisywane tu czasy, w któ­rych każdy starał się zachować swój autentyczny, chociażby najmniejszy obszar wolności. Powieść „On i One” jest próbą połączenia klasycznej formy noweli, a więc literatury pięknej, z realistyczną scenerią i chrono­logią zdarzeń. Nie każdemu pisarzowi takie połączenia się udają...

Warto przypomnieć, że dr Felicja Borzyszkowska-Sękowska stworzy­ła Klub Kobiet Twórczych, który swymi spotkaniami i imprezami przez lata przyciągał tłumy warszawiaków. Obecnie organizuje Ogólnopolskie Festiwale Fraszek w restauracji „Literatka”.

Eliza Moraczewska, Chiaroscuro. Opracowanie graficzne i zdjęcia: Olga Raciborska, Zaułek Wydawniczy „Pomyłka”, Szczecin 2015, s. 78.

To kolejna książka poetycka wydana przez Zaułek Wydawniczy „Pomyłka”: Elizy Moraczewskiej „Chiaroscuro”, w opracowaniu graficznym i ze zdjęciami Olgi Raciborskiej.

Eliza Moraczewska – rodowita szczecinianka, obecnie mieszka w Poznaniu. Kulturoznawca. Przez wiele lat pilot wycieczek, obecnie zajmuje się tym, o czym marzyła przez całe życie: pisaniem. Nagrodzona w Ogólnopolskim Konkursie Literackim „Krajobrazy Słowa” w Kędzierzynie-Koźlu, Ogólnopolskim Konkursie Literackim im. H. Snopkiewicz w Zawierciu i Ogólnopolskim Konkursie Literackim im. Z. Morawskiego w Gorzowie Wielkopolskim. Autorka tekstów, recenzji, artykułów o tematyce turystycznej, literackich opracowań legend. Pisze prozę poetycką, opowiadania, powieści dla dzieci. Wydała już debiutancką powieść pt. „Jako w niebie”. Książka „Chiaroscuro” to jej poetycki debiut książkowy.

Eliza Drogosz, Władca Piasków. Projekt okładki Izabela Surdykowska-Jurek, Magdalena Muszyńska. Wydawnictwo Poligraf, Brzezia Łąka 2015, s. 416.

Złote słońce Egiptu. Gorące piaski pustyni. Pozornie letni obóz. Ale tylko pozornie...

Jak można wytłumaczyć tajemnicze zdarzenia, które mają tam miejsce? Czy to możliwe, że stoi za nimi przebudzona magia wieków? Jakie mroczne sekrety kryją się w cieniu? Czy wszyscy na pewno są tymi, za których się podają? Co wspólnego z letnim obozem ma zbiegły nastoletni morderca? Czy starczy ci siły by się z tym zmierzyć? To tylko niektóre z pytań, które musi sobie zadać czytelnik, wertując kolejne kartki debiutanckiej powieści Elizy Drogosz, młodej pisarki, mieszkającej w Krakowie, gdzie chodzi do liceum...

Cezary Sikorski, Leszek Żuliński, Rozmowa. Redakcja autorska. Projekt graficzny serii: Anna Paszkowska. Autorem zdjęć wykorzystanych na okładkach oraz na strona 311 i 312 jest Arek Łuszczyk. Zaułek Wydawniczy Pomyłka, Szczecin 2015, s. 318.

Rozmowa Cezarego Sikorskiego i Leszka Żulińskiego to prawdziwa roz­mowa – z gatunku tych, coraz rzadszych, w których rozmówcy są nie tylko gotowi do głoszenia i obrony własnych poglądów, ale i ciekawi, wprost głodni zdania drugiej strony. A że rozmawiają tu ze sobą nie tyl­ko dwaj poeci, ale też ludzie o bogatych życiorysach i doświadczeniach, ich erudycyjny dialog o literaturze i filozofii, życiu i śmierci, jest równo­cześnie pokoleniową biografią i prywatną spowiedzią, w której nie brak goryczy (czasem grzesznej satysfakcji), lecz i wyznania win. Rozległy jest zresztą obszar, po którym się poruszają, dzieląc się fascynacjami, lecz i wiodąc spór o Marksa i Heideggera, Fausta i Judasza, Miłosza i Herberta. A że w tej dyskusji monady Leibniza i zdrada klerków, epikureizm i ka­tastrofizm, Jan Sebastian Bach i Rafał Wojaczek, Pan Cogito i św. Józef są nie tylko tropami kulturowymi, po których wędrują, ale też ich bar­dzo osobistymi spotkaniami z rzeczywistością, słucha się jej (czytając) tak, jakby była nie tylko starannym zapisem wymiany myśli, lecz i rzeczywi­stą rozmową „na żywo”, nocą, przy polskim stole.

Artur D. Liskowacki

Romulus Wielki z modnej niegdyś sztuki Durrenmatta, błagany, by przed zalewem barbarzyństwa ratował wielka kulturę rzymska, pyta: a czy kul­tura to jest coś, co można uratować? Kultura według mniemania wielu możnowładców jest fanaberią narodów zasobnych, zajmiemy się nią – zdają się mówić – kiedy osiągniemy odpowiedni poziom bogactwa. Ostrożni optymi­ści. Cezary Sikorski i Leszek Żuliński, równoprawni partnerzy w rozmowie, są ludźmi kultury, z której się żyć nie da, ale dla której żyć warto. Erudycja, bogactwo wspomnień i przeżyć artystycznych, połączenia filozofii z litera­turą i sztuką – to właśnie są zalety i cechy rozpoznawalne tej książki. Warto ją czytać z uwagą i powagą.

Marek Wawrzkiewicz

Oto dwóch panów rozmawia sobie o poezji, którą mają za nic. Pochylają się nad nią w jej różnorodnych postaciach (także nad własną), odkrywają sens splotów człowieczych promieni, tworzących istotę poetyckich utwo­rów. Przy okazji ukazują siebie i swe uwikłania: filozoficzne, estetyczne, społeczne, polityczne, kulturowe. Niespodziewanie okazuje się, że poezja jest soczewką, która skupia spektrum człowieczeństwa. A ich rozmowa, żywa niczym reportaż, odsłania świeżość sztuki poetyckiej i sprawia, że to, co ludzkie staje się, mniej niż zwykle, obce.

Jan Kurowicki