Sławoj Kopka, Zelów. Zdarzyło się. Redaktor prowadzący: Teresa Łozowska. Redakcja: Monika Ulatowska. Projekt okładki: Ania Skurska. Wydawca: KSIĘŻY MŁYN Dom Wydawniczy Michał Koliński, Łódź 2022, s. 208.

Zelów – choć to niewielkie, wydawałoby się prowincjonalne miasteczko – potrafi budzić emocje. Ważne dla miasta i jego mieszkańców wydarzenia zainspirowały autora do od­krywania przeszłości tego wyjątkowego miejsca, do poznawania jego historii, skompli­kowanych losów społeczności czy tragicznych wydarzeń sprzed lat.

Wielokulturowość i wielowyznaniowość, tworzące obraz najpierw wsi, później osady, a w końcu miasteczka, należą już do przeszłości. Tę odległą historię Sławoj Kopka przy­wołał w opowieści o zelowskich Czechach, którzy do dziś stanowią największą w środ­kowej Polsce mniejszość czeską. Autor wspomina też rok 1957, kiedy Zelów zyskał prawa miejskie. W wydarzeniu tym niemałą rolę odegrała delegacja miejscowych notabli u ówczesnego premiera Józefa Cyrankiewicza. Rok 1957 zapadł w pamięci wszystkich zelowian. To wtedy doszło do spektakularnego procesu uznanego za „pierwszą [...] aferę gospodarczą w państwie ludowym”. Na ławę oskarżonych trafiło wówczas z za­rzutami malwersacji kierownictwo największego lokalnego zakładu. Wkrótce całą spo­łecznością wstrząsnęło inne tragiczne zdarzenie. Bezbronni uczniowie nie byli w stanie obronić się przed okrutnymi ciosami miotającego się w szale kierownika szkoły.

Powrót po latach do tamtych czasów nie jest łatwy. Nasza pamięć zawodzi, a o złych sprawach i ludziach nie chcemy sobie przypominać. Zelów nadal trwa, mieszkańcy zma­gają się z codziennością, ale i z nadzieją patrzą w przyszłość. Bo czy inny scenariusz jest możliwy?

Sławoj Kopka – zelowianin obecnie mieszkający w Warszawie, doceniający urok rodzinnego mia­steczka. Zafascynowany jego przeszłością i wielokulturowością ukształtowaną przez Czechów, Żydów, Niemców i Polaków. Od lat zainteresowany sprawami miasta. Za osobisty sukces uważa na­danie jednej z ulic imienia pierwszego rodowitego zelowianina, bohatera wojny polsko-bolszewic­kiej, pierwszego po II wojnie światowej wójta i odważnego strażaka. Autor książek: Wszyscy się nas boją; Szare miasto; Wizytownik zelowski; Żołnierze komendanta. Chłopcy malowani z Zelowa; Pierwsi zelowscy licealiści. Ponadto 10 dni, które wstrząsnęły Rakowiecką i Trzeba było spalić ich w tej chałupie.