Izabela Zubko

Odnalezienie zagubionej w czasie poezji

Aby w pełni zrozumieć wczesną twórczość Zbigniewa Mirosławskiego i zagłębić się w drugie, poprawione i rozszerzone wydanie zbioru pt. „Biuro Poezji Zagubionej: Lost Poetry Office”, należy przeanalizować spectrum historyczne okresu, w którym ta publikacja powstawała. Dla pokolenia dzisiejszych uczniów szkół podstawowych, średnich i studentów może być ona niezrozumiała. Autor przemilcza między innymi takie hasła jak ZOMO, Stocznia Gdańska, czy Radio Wolna Europa. Znał bowiem siłę słowa, które „Nie chciało z nikim rozmawiać!”, „Miało wygląd chuligana. / Nie można było domyślić się jego znaczenia, / czy było złe czy dobre?”. Miał świadomość cenzury, która ograniczała wolność publicznego wyrażania myśli i przekonań. A niedostosowanie się do narzuconych restrykcji mogło skończyć się sankcjami nie tylko dla niego, ale i najbliższej rodziny.

Lata osiemdziesiąte XX wieku, czyli okres w którym te wiersze zostały napisane, były przełomowe dla Polski. Rozpoczęła go fala strajków i powstanie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarności” (1980). Społeczne protesty i obawa władzy komunistycznej przed utratą kontroli nad sytuacją w kraju przyczyniły się do ogłoszenia stanu wojennego (1981-1983). W sklepach pojawiły się kartki na żywność, uprawniające do zakupu ściśle określonych ilości produktów. Wprowadzono godzinę milicyjną. Pod koniec dekady rozpoczęły się negocjacje przy tzw. „Okrągłym Stole” (luty-kwiecień 1989). W wyniku podpisanego porozumienia między przedstawicielami władzy PRL a opozycją, rozpoczął się cykl przemian, który doprowadzi do upadku komunizmu w Polsce i w całej Środkowo-Wschodniej Europie. A w grudniu 1989 r. Sejm przegłosował ustawę o zmianie Konstytucji i przywrócił historyczną nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska oraz orła w koronie.

Zbigniew Mirosławski jest wiarygodnym świadkiem tego burzliwego dla naszego kraju okresu. W zbiorze, będącym poetyckim głosem zbiorowych przeżyć lat osiemdziesiątych minionego wieku, znajdziemy wątki patriotyczne. Jednym z nich jest wiersz poświęcony autorowi słów „Ojczyzna to wielki zbiorowy obowiązek”, czyli Cyprianowi Kamilowi Norwidowi. Przeczytamy także liryk zadedykowany pamięci Grzegorza Przemyka - licealisty pobitego na śmierć przez Milicję Obywatelską; Lucynie Masłowskiej-Olbratowskiej – uczestniczce strajków, która odczuwa potrzebę „(...) być razem ze wszystkimi, / choć nie [lubi] iść w tłumie / [jest] sanitariuszką...”; Markowi Ciesielczykowi, który roznosił ulotki i „...został zatrzymany...”, choć nie było w nim / nic z bohatera”. Znajdziemy także odważny (jak na tamte czasy) wers o kaźni w Katyniu, o czym przez dziesięciolecia nie wolno było mówić, a propaganda sowiecka i peerelowska twierdziły, że sprawcami tej zbrodni byli Niemcy.

Upływ czasu zaciera pamięć o popełnionych przestępstwach, komunistycznych zbrodniach, o ludzkim cierpieniu... Przeszłości nie zmienimy, ale możemy ją przekazać następnym pokoleniom, by poznały historię Polski, miasta, sąsiadów a może własnej rodziny i „w logiczny porządek [uwierzyły] na nowo” w lepszy świat, w którym „(...) ubywa znaków zapytania...”.

Izabela Zubko

__________________

Zbigniew Mirosławski, „Biuro Poezji Zagubinej: Lost Poetry Office”. Tłumaczył: Zbigniew Mirosławski, Wydawca: Bel-Druk, Tarnów 2022, s. 100.

Nowy film Elżbiety Musiał

„Kręgi na wodzie”, film autorski, poetycki, niezależny

Refleksyjny spektakl filmowy przełamujący tabu śmierci – tak w skrócie można zapowiedzieć film autorski (scenariusz i reżyseria) Elżbiety Musiał „Kręgi na wodzie” (https://www.youtube.com/watch?v=Osv2f-rDCzY), który wpisuje się w reguły kina niezależnego, offowego. A jest to jej druga tego typu realizacja średniometrażowa po „Miej choć odwagę pamiętać” z 2020 roku. Znów punktem wyjścia jest poetyckie słowo i próba zestrojenia go z obrazem, tym razem w konwencji teatralnych scenek z dwojgiem ludzi (Beata Pszeniczna i Kazimierz Mazur). Minimalistyczna scenografia oraz zredukowany do „ostateczności” ruch sceniczny mają za zadanie zamieniać oglądanie we wsłuchiwanie się, zarówno w słowo, jak i w obraz. A ten przemawia ciszą, taką aż do bólu i buduje oś napięcia. Obraz filmowy pełni kilka funkcji: estetyczną, zastępuje fabułę i jest gruntem dla treści. Prowadzone rozmowy o przemijaniu w takiej oprawie przybierają kształt głębokiej zadumy nad nieuniknionym.

W nagraniu udział wzięli aktorzy: BEATA PSZENICZNA, KAZIMIERZ MAZUR, ALEKSANDER KOPAŃSKI (narrator przeźroczysty). Akordeon: ŁUKASZ JAWORSKI. Wokal: PIOTR SALATA. Wokaliza i wokal: MARZENA TRZEBIŃSKA. Realizacja nagrań i montaż dźwięku: BARTEK GÄRTNER (GärtnerRecStudio). Etiudy, operator kamery i montaż filmowy: ALEKSANDER KOPAŃSKI (Miejsko-Gminny Dom Kultury w Końskich). Drugi operator kamery: RUDOLF KUZIW. Filmiki pomocnicze: Elżbieta Musiał.

Kompozycja dramaturgiczna wg poematów Elżbiety Musiał: „na śmierć zegarka przejechanego zimą przez samochód”, „Na zdjęciu wciąż żyjemy”, „Ars moriendi, czyli poradnik czynności nieużytecznych”.

Zobacz również: Film eksperymentalny (28’) „Miej choć odwagę pamiętać”: https://youtu.be/zFl64WmMF3o

Fot. w tekście: ©Andrzej Dębkowski