Nowa książka Biblioteki Świętokrzyskiej

Biesiada wspomnieniowa w Zagnańsku

Odbyła się w Ośrodku Świętokrzyskich Mateczników Patriotyzmu i Kultury w Zagnańsku  3 czerwca  2023 roku i była związana z promocją książki Legendy nie umierają – pamięci Profesora Andrzeja Tyszki, 414. pozycji Biblioteki Świętokrzyskiej.    

Wzięło w niej udział blisko 30 osób, w tym Przemysław Jaśkiewicz, wicedyrektor Narodowego Instytutu Wolności w Warszawie, Alina Szymczyk prezes Zrzeszenia Literatów Polskich im. Jana Pawła II w Chicago,  Przemysław Zieliński – pracownik Biblioteki Uniwerystetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, oraz Anna Maziarska, Julia Przerwa-Tetmajer, Magdalena Świąder, Małgorzata Stępka, Alina Witkowska,   

Piotr Skalski z żoną – mieszkańcy Podkowy Leśnej, znajomi zmarłego w grudniu 2022 roku profesora Andrzeja Tyszki. Obecni byli członkowie Jego rodziny: syn Przemysław, bracia: Jacek (najstarszy, urodzony w 1933 roku) i Jan (najmłodszy rocznik 1942), siostra Ewa Kobosk z synem Marcinem, Maria Jeżewska – żona ciotecznego siostrzeńca z synem Piotrem.

Świętokrzyskie Towarzystwo Regionalne reprezentowali (poza Ludomirą i Maciejem Zarębskimi, gospodarzami imprezy), red. Longin Kaczanowski z Brwinowa,  Marzanna Moćko z Zagnańska, Zofia i Andrzej Rucińscy, Edward Karyś i Stanisław Kędzior z Kielc. Ponadto w Posiadach wzięli udział  Ryszard Szymański z Chicago, Piotr Sobolewski z Augustowa,  Stanisław Durlej z Kielc.

Po powitaniu uczestników Biesiady  prezes ŚTR dr Maciej A.Zarębski podkreślił, iż odbywa się ona w dniu szczególnym, przypominając wcześniejsze wydarzenia.

3 czerwca 1918 roku ogłoszono deklarację wersalską dotyczącą utworzenia niepodległości Polski. Tego dnia w roku 1943 miała miejsce pacyfikacja wsi Strużki (położonej niedaleko Osieka w ziemi staszowskiej), w następstwie której Niemcy zabili przynajmniej 74 mieszkańców. 3 czerwca 1991 roku odbyła się msza święta odprawiona w podkieleckim Masłowie  przez papieża Jana Pawła II, w której brał udział, co wspomina z ogromnym wzruszeniem. Przypomniał, iż w dniu dzisiejszym w wielkopolskiej Lednicy odbywa się (po raz 27) Ogólnopolskie Spotkanie Młodych. I na koniec powiedział, iż w tym dniu 34 lat temu wydawał za mąż w Staszowie najstarszą córkę Dorotę, obecnie profesor nauk medycznych, specjalistę z dziedziny chorób zakaźnych. Wyraził zadowolenie, że na imprezę przybyło z całej Polski tak wiele osób.

Następnie gospodarz otworzył wystawę pamiątek związanych z działalnością regionalistyczną, twórczością literacką i artystyczną prof. Tyszki. Na wystawę składają się tablice ze zdjęciami profesora obecnego na imprezach (sesje, sympozja, Targi Wydawnictw Regionalnych) organizowanych przez Staszowskie Towarzystwo Kulturalne w latach 2002-2008 w Staszowie, Kielcach, Warszawie oraz Świętokrzyskie Towarzystwo Regionalne w Kielcach, Zagnańsku (Posiady w cieniu Bartka, biesiady literackie i konferencje popularno-naukowe). Są na wystawie eksponowane książki autorstwa (lub współautorstwa) profesora Tyszki wydane przez Staszowskie Towarzystwo Kulturalne (w latach 2003-2005) oraz Świętokrzyskie Towarzystwo Regionalne (w latach 2005-2021), a także pozycje książkowe, które ukazały się w Bibliotece Staszowskiej i Bibliotece Świętokrzyskiej w latach 2002-2020 pod jego redakcją, z jego autorskim wstępem lub posłowiem. Dr Zarębski przypomniał iż profesor Tyszka wydał w Bibliotece Staszowskiej i Świętokrzyskiej 19 pozycji, w tym pięć pod nazwiskiem Baltazara Koczobryka (postaci wymyślonej przez siebie, będącej swoistym jego alter ego). Na wystawie jest prezentowany także tom jego studiów socjologicznych Aksjologia społeczna. Między PRL a IV RP,  wydanych w roku 2016 w renomowanej Oficynie Wydawniczej „Volumen”. Przy okazji pochwalił się dedykacją profesora umieszczoną w ofiarowanej przez niego książce. Oto ona  Dla Luli i Macieja Zarębskich, Przyjaciół i Wydawców moich książek w Bibliotece Świętokrzyskiej ofiarowuję teksty  zebrane z aksjologii „Od PRL do IV RP. Podkowa Leśna, 11 listopada 2016. AT. Na wystawie wyeksponowano maszynopis pracy profesora „Jak Polacy służyli muzom XX wieku” a także rękopis jego listu do M. Zarębskiego z 15 lutego 2002 roku, w znacznym stopniu poświęconego osobie Józefa Firmantego, malarza i poety ludowego ziemi świętokrzyskiej oraz obraz olejny autorstwa profesora ofiarowany gospodarzowi w roku 2018 „Wirus maior”.

Następnie zaprezentował promowaną książkę. Przypomniał genezę jej powstania. Podczas konsolacji, która miała miejsce po pogrzebie profesora 17 grudnia 2022 roku w „Kasynie” w Podkowie Leśnej Maciej Zarębski zabrał głos i złożył obietnicę wydania niedokończonej książki profesora (pisał ją w ostatnich kilku miesiącach przed śmiercią) pod tytułem Legendy nie umierają. Poprosił obecną na stypie rodzinę i znajomych o przysyłanie materiałów wspomnieniowych o profesorze w terminie do końca lutego 2023 roku na adresy:  Świętokrzyskiego Towarzystwa Regionalnego w Zagnańsku lub Przemysława Tyszki (syna profesora) do Podkowy Leśnej. Wszyscy poważnie potraktowali ten apel i udało się wydać książkę w terminie umożliwiającym zaplanowanie dzisiejszej biesiady. Na jest treść, poza niedokończoną książką profesora i jego dwoma scenariuszami dramatów scenicznych, składa się 19 tekstów wspomnieniowych o profesorze autorstwa członków rodziny, przyjaciół i znajomych (w tym obecnych na imprezie Jana i Przemysława Tyszków, Longina Kaczanowskiego, Aliny Szymczyk i Przemysława Zielińskiego), a także mowy wygłoszone na pogrzebie, bibliografia profesora, dokumentacja fotograficzna życia i jego aktywności twórczej oraz autorskich (wybranych) prac malarskich. Całość jest poprzedzona wstępem autorstwa Macieja Zarębskiego, równocześnie redaktora książki. Znacznej pomocy w powstaniu książki udzielił syn profesora, Przemysław Tyszka, który pełnił rolę wnikliwego czytelnika maszynopisów tekstów wspomnieniowych, opracował rozdział Obrazy Andrzeja Tyszki, dokonując ich wyboru oraz wspólnie z Ewą Domaradzką był obok Ludomiry Zarębskiej korektorem książki. Na okładce wykorzystano akwarelę autorstwa Jacka Szumilaka oraz obraz Skok w dal Andrzeja Tyszki. Autorami zamieszczonych w książce zdjęć byli, obok Ludomiry i Macieja Zarębskich, Longina Kaczanowskiego, także Danuta Matloch, Kamil Pietrzyk oraz Piotr Jeżewski, który opracował również bibliografię profesora. Część zdjęć pochodziła z archiwum Jana i Przemysława Tyszków oraz Macieja Zarębskiego. Książkę wydano ze środków Świętokrzyskiego Towarzystwa Regionalnego, przy wsparciu Jana Tyszki.

Kolejną odsłoną spotkania były wystąpienia jego uczestników przypominające sylwetkę, wszechstronną działalność regionalistyczno-społeczną, aktywność na rzecz obrony praw człowieka oraz bogatą twórczość publicystyczno-literacką profesora.

Jako pierwsi głos zabrali przedstawiciele rodziny: Jan Tyszka, jego najmłodszy brat,  leśnik i Przemysław Tyszka, jego syn (historyk).

Jan Tyszka w swoim wystąpieniu skupił się na okolicznościach powstania książki; powiedział m.in. towarzyszyłem Andrzejowi w okresie pisania Legend. Mam przekonanie, że pisał tę książkę po to, aby wypełnić lukę w przekazie historycznym funkcjonującym w społeczeństwie. Pomysł tematyczny książki był reakcją na świeżo wydany podręcznik historii nowożytnej pod redakcją profesora Andrzeja Roszkowskiego. Chodziło o to, że zdaniem profesora Andrzeja Tyszki w tym podręczniku jest za dużo tła wydarzeń światowych a za mało nawiązań do naszej polskiej historii. Po prostu za mało akcentów patriotycznych. A przekazywanie przez profesora swoich przemyśleń (niemal na łożu śmierci) i dzielenie się nimi ze społeczeństwem wynikało z poczucia odpowiedzialności i wielkiego patriotyzmu. Był przecież synem powstańca warszawskiego, który zginął na barykadzie, oraz bratankiem żołnierza  Cichociemnego, którego zakatowano na Alei Szucha. Swoje przemyślenia Jan Tyszka zakończył słowami  - Andrzej został do końca życia na barykadzie w walce o prawdę historyczną i przetrwanie wartości kulturowych i patriotycznych w społeczeństwie. Przemysław Tyszka z kolei w pierwszych słowach podziękował wydawcy, Świętokrzyskiemu Towarzystwu Regionalnemu, w tym osobiście prezesowi Towarzystwa, Maciejowi A.Zarębskiemu, redaktorowi tomu za dotrzymanie słowa danego podczas konsolacji w dniu 17 grudnia 2022 roku. I wydanie książki bez zastrzeżeń, na czas oraz podjęcie trudu organizacji jej promocji w dniu dzisiejszym - powiedział. Jego zdaniem ta książka w sposób wielopłaszczyznowy pokazuje jakim człowiekiem był jego Ojciec. Miał on aktywny stosunek do życia, wielkie poczucie humoru, wewnętrzny spokój oraz cechowała go charakterystyczna dla ludzi z autorytetem powściągliwość. Charakteryzując promowaną w dniu dzisiejszym książkę stwierdził, że zamieszczone w niej (w części drugiej) teksty wspomnieniowe pisane przez członków rodziny, przyjaciół i znajomych składają się na bogaty obraz jego wszechstronnej osobowości, przyjaznego ludziom charakteru oraz naukowca obdarzonego nie tylko wiedzą, ale także człowieka otwartego na dialog z każdą osobą.

W tym znaczeniu Legendy... stanowią cenne uzupełnienie autobiograficznej książki profesora Słodkie trucizny, gorzkie lekarstwa, wydanej w roku 2021 jako 392. pozycja Biblioteki Świętokrzyskiej. Na koniec swojego wystąpienia Przemysław Tyszka powiedział  - mój ojciec nie był profesorem gabinetowym, lecz autentycznym ekspertem, fachowcem, który patrzył do przodu; który w oparciu o wiedzę, o przeszłość współtworzył przyszłość. Alina Szymczyk z Chicago zwróciła uwagę na wielki spokój cechujący profesora, na jego ciepły głos, oraz ogromną wiedzę i niezwykłą skromność, która zniewalała i zbliżała. Tacy ludzie jak on, oby na kamieniach się rodzili zakończyła. Longin Kaczanowski z Brwinowa (rodem z ziemi świętokrzyskiej), dziennikarz i regionalista, autor kilku książek historycznych zwrócił uwagę na zdolności kulinarne  profesora, jego umiejętności robienia wspaniałych nalewek oraz przypomniał wiele wieczorów spędzonych z profesorem przy winie. Przypomniał o przyjaźni profesora Tyszki ze zmarłym miesiąc później (dokładnie 17 stycznia 2023 roku w wieku 90 lat) prof. Marianem Pokropkiem, wybitnym etnografem, twórcą niezwykłego Muzeum Sztuki Ludowej w Otrębusach.  Na koniec powiedział  - śmierć Andrzeja Tyszki i Mariana Pokropka, luminarzy nauki oraz miłośników wszystkiego co dobre i piękne, poniekąd zamyka pewien etap humanistyki polskiej. Dorobek naukowy obu Profesorów ma trwałe niepowtarzalne miejsce w polskiej etnografii i socjologii.

Głos zabierali także: Jacek Tyszka, najstarszy brat Andrzeja (przypomniał  silne więzi rodzinne z bratem), Przemysław Jaśkiewicz, wiceszef Instytutu Wolności w Warszawie, który opowiedział o wrażeniach ze spotkania profesora Tyszki z członkami Rady Działalności Pożytku Publicznego w dniu 16 kwietnia 2019 roku oraz podkreślił jego rolę w promocji Mateczników Polskości, Stanisław Durlej, działacz ruchu ludowego, rówieśnik profesora, który zwrócił uwagę na jego umiejętności negocjacyjne oraz przypomniał opinię Andrzeja Tyszki o znaczeniu człowieka w popularyzowaniu tradycji i utrwalaniu tożsamości narodowej. Jako ostatnia w dyskusji wystąpiła Marzanna Moćko, dyrektor SP w Zagnańsku. Przedstawiła zebranym wrażenia z kilku organizowanych przez nią w szkole spotkań profesora z uczniami. Podkreśliła ogromne zainteresowanie młodzieży tymi spotkaniami oraz zwróciła uwagę na wybitną umiejętność profesora zarażania młodych ludzi patriotyzmem.

Następnie monodram słowno-muzyczny Legendy nie umierają – dialog z historią przedstawił (w oparciu o własny scenariusz) Leszek Sobolewski z Augustowa. Po jego występie uczestnicy biesiady mieli możliwość nabycia promowanej książki. Ostatnią częścią imprezy były rozmowy przy kawie, herbacie i ciastach, które poprzedziło wspólne zdjęcie uczestników biesiady.

Tekst: ZAM. Zdjęcia: Przemysław Jaśkiewicz, Ludomira i Maciej Zarębscy