W Muzeum Pałac Herbsta w okresie wakacyjnym zaprezentujemy dzieła Edwarda Dwurnika, które wzbogaciły naszą kolekcję dzięki darowi profesora Romana Zarzyckiego. Ta wyjątkowa donacja stała się inspiracją do ponownego przyjrzenia się twórczości artysty w zderzeniu z  tradycją polskiego malarstwa, z którą prowadził burzliwy dialog. Owo zderzenie to zarazem punkt wyjścia do refleksji nad naszymi narodowymi mitami, które Dwurnik krytycznie i ironicznie nieustająco eksplorował.

Wystawa to zaproszenie do odbycia fantasmagorycznej podróży. Nakładają się na siebie czasy, a my zderzamy się ze znanymi nam kadrami i motywami. Wśród anonimowych postaci pojawiających się na obrazach, które tworzą tytułowy korowód, wiele jesteśmy w stanie rozpoznać dzięki atrybutom czy emblematycznym gestom. Sięgamy do wiedzy historycznej, ale też zbioru wyobrażeń o minionych wydarzeniach. Ekspozycja konfrontuje nas z kulturowymi kliszami, narodowymi symbolami i polską pamięcią zbiorową.

Oglądając prace Dwurnika dostrzegamy echa niepodległościowych zrywów. Wybrzmiewają one w niewyidealizowanej przestrzeni, wśród codzienności, zwyczajności, brzydoty. Artysta, odwołując się do wielkich mistrzów i XIX-wiecznej narracyjności, zrywa z patosem i podręcznikową ilustracyjnością. Symbole wielkiej i wzniosłej przeszłości dla jego współczesnego bohatera nie są niczym więcej jak tylko elementem krajobrazu, obok którego przechodzi się obojętnie. 

W pracach artysty dostrzegamy dowcip, szczerość, bezpośredniość, współodczuwanie, współuczestnictwo, ale i dystans. Dwurnik komentuje, ale nie poucza. Prześwietla jedną ze społecznych umów – dotyczącą tego, jak wykorzystujemy wiedzę historyczną oraz w jaki sposób chcemy utrwalać zbiór wyobrażeń i mitów o naszej przeszłości. O nas samych. Dwurnik odsłania to, co miało zostać ukryte, ściera puder. Jest ironiczny.

Tytułowy korowód odnosimy więc również do emblematycznych haseł związanych z polską kulturą, historią, tradycją. Ich nazywanie, rozpoznanie znaczeń może zrewidować naszą wizję historii i kulturowo utrwalonej pamięci. Prace Dwurnika proponują tu krytyczną perspektywę. 

W ten sposób na ekspozycji skonfrontowane zostaną ze sobą m.in. takie prace jak Tiurma Dwurnika i Pochód ułanów polskich w 1830 Gierymskiego, Pijane głowy tego pierwszego z Ostatnim klucznikiem Horeszkowa Strzałeckiego, czy też Romantycy z Rannym kirasjerem i dziewczyną Kossaka oraz Sceną batalistyczną Pillatiego. Obrazy, z którymi skonfrontowane zostaną prace Dwurnika, pochodzą z kolekcji sztuki dawnej Muzeum Sztuki w Łodzi. 

Bilet do Galerii Sztuki Dawnej upoważnia również do wstępu na wystawę Korowód. Edward Dwurnik i widma historii.

Rozpoczynają się koncerty 22. Wędrownego  Festiwalu „Kolory Polski” organizowane przez Filharmonię Łódzką. Na trasie tegorocznego festiwalu znalazł się również Zelów.

Zelowski koncert odbędzie się 21 sierpnia 2021 roku o godzinie 19.00 w kościele pw. Matki Bożej Częstochowskiej przy ul. H. Sienkiewicza 3.

Wykonawcami będą:
Sławomir Cichor – trąbka
Apertus Quartet w składzie:
Marta Kalińska – I skrzypce
Paulina Wielgosińska – II skrzypce
Małgorzata Sowierka–Chmiel – altówka
Maria Katarzyna Filipiak – wiolonczela

Program koncertu:
A. Banaszkiewicz – Koncert „Seeking The Answer” na trąbkę i kwartet smyczkowy
Utwory w opracowaniu M.K. Filipiak:
P. Mascagni – Intermezzo z opery „Cavaleria Rusticana”
G.F. Haendel – Aria „Lascia ch’io pianga” z opery „Rinaldo”
V. Bellini – Aria „Casta Diva” z opery „Norma”
F. Schubert – Pieśń „An die Musik”
F. Schubert – Serenada „Ständchen”
G. Gershwin – „Nice Work If You Can Get It”, „Summertime” z opery „Porgy and Bess”

Wstęp na koncert wolny

___________

Fot. Apertus Quartet Sławomir Cichor, fot. z archiwum artysty. Apertus Quartet, od lewej: Maria Katarzyna Filipiak, Paulina Wielgosińska, Marta Kalińska, Małgorzata Sowierka-Chmiel, fot. Dariusz Kulesza.

Jubileusze mają to do siebie, że stwarzają możliwości do wspomnień, do zastanowienia się nad upływającym czasem, do analizy tego, co było dobre, a co złe, do pewnych przemyśleń co do przyszłości. W roku ubiegłym Związek Literatów Polskich obchodził 100-lecie swojego istnienia. Początkowo nazywał się Związek Zawodowy Literatów Polskich i został  założony 14 maja 1920 roku z inicjatywy, a potem pierwszego prezesa – Stefana Żeromskiego.

Ubiegłoroczna pandemia spowodowała, że zapowiadane uroczystości jubileuszowe odbywały się z pewnymi ograniczeniami. Chociaż było wiele pomysłów – nie tylko w Warszawie, ale także w różnych oddziałach ZLP, niektóre z nich nie odbyły się wcale. Nie przeszkodziło to w poszukiwaniu „złotego środka” – jak godnie uczcić ten zacny jubileusz.

Jeden z takich pomysłów narodził się w głowie krakowskiej poetki, Ireny Kaczmarczyk. Ufundować w Ciekotach – miejscu tak ważnym dla Żeromskiego, jak i samego związku – obelisku, ławeczki literackiej i zagajnika literackiego ze stoma jodłami. Pomysł natychmiast podchwycił i  przyłączył się do realizacji prof. Waldemar Hładki, lekarz, krakowski poeta, prezes Unii Polskich Pisarzy Lekarzy.

5 lipca (poniedziałek), godz. 18.00, Letni Salon Artystyczny B. A. Symołon – spotkanie z profesor Alicją Zemanek – historykiem nauk przyrodniczych UJ i poetką; FB Centrum Kultury Dworek Białoprądnicki

8 lipca (czwartek), godz. 18.00, Salon Artystyczny B. A. Symołon – „W kolejce po ciało” – spotkanie z Janem Pichetą z udziałem Bożeny Boby-Dygi; FB Centrum Kultury Podgórze – Klub Wola Duchacka

12 lipca (poniedziałek), godz. 18.00, Letni Salon Artystyczny B. A. Symołon – promocja almanachów „Ogrody Poetyckie” pod red. Marka J. Stępnia i Marka Dudka z udziałem zaproszonych autorów FB Centrum Kultury Dworek Białoprądnicki

13 lipca (wtorek), godz. 18.00, Salon Artystyczny B. A. Symołon – spotkanie poetyckie z Marcinem Urbanem; oprawa wokalno-muzyczna Barbara Leśniak; FB Centrum Kultury

Miejski Dom Kultury w Zduńskiej Woli i Klub Literacki TOPOLA zapraszają do udziału w X Ogólnopolskim Konkursie Poetyckim im. Feliksa Rajczaka.

1. Celem konkursu jest: podkreślenie roli i rangi wielu działań kulturalnych w dziedzinie literatury, stworzenie możliwości do publicznych kontaktów i konfrontacji, uczczenie pamięci patrona konkursu, będącego inspiratorem wielu działań kulturalnych na terenie byłej Ziemi Sieradzkiej, obecnie regionu woj. łódzkiego.
2. Konkurs odbywa się co trzy lata.
3. W konkursie mogą wziąć udział autorzy bez względu na przynależność do klubów, związków i stowarzyszeń twórczych, którzy ukończyli 16 lat.
4. Warunkiem udziału w konkursie jest dostarczenie od 3 do 5 utworów poetyckich oznaczonych godłem (słowna lub cyfrowa identyfikacja autora (wyłącza się imię / nazwisko, obrazki lub grafiki).
5. Utwory można nadsyłać pocztą tradycyjną lub pocztą elektroniczną:
6. a) nadsyłanie pocztą tradycyjną Każdy utwór prosimy wydrukować w 3 egzemplarzach i oznaczyć godłem. Do nadesłanych utworów należy przesłać kopertę opatrzoną tym samym godłem, w której znajdują się: imię i nazwisko autora prac, rok urodzenia – dotyczy osób niepełnoletnich, adres zamieszkania, adres e-mail, telefon kontaktowy. Do przesyłki należy dołączyć czytelnie podpisane oświadczenie: (Zał. Nr 1 do Regulaminu: https://www.mdk-zdunskawola.pl/wp-content/uploads/2021/05/Regulamin-X-Og%C3%B3lnopolskiego-Konkursu-Poetyckiego-im.-Feliksa-Rajczaka.pdf

Prace należy przesłać na adres: Miejski Dom Kultury w Zduńskiej Woli, pl. Wolności 26, 98-220 Zduńska Wola, z dopiskiem Konkurs F. Rajczaka.

1. b) nadsyłanie pocztą elektroniczną:

PLIK 1. Utwory należy nadesłać w formie cyfrowej (pliki tekstowe w formacie doc., docx.), jako załącznik do e-maila, o temacie Konkurs im. F. Rajczaka, na adres Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.. Każdy wiersz w pliku powinien być oznaczony godłem.

PLIK 2. Dane autora, tj. imię i nazwisko, rok urodzenia – dotyczy osób niepełnoletnich, adres zamieszkania, adres e-mail, telefon kontaktowy.

PLIK 3. Należy zamieścić w nim zeskanowane (może być zdjęcie), czytelnie podpisane oświadczenie, które stanowi załącznik do niniejszego Regulaminu.

6. Utwory nie mogą być, do czasu ogłoszenia wyników, publikowane i nagradzane.
7. Tematyka utworów jest dowolna.
8. Termin nadsyłania prac upływa 30 października 2021 roku. W przypadku wysyłki pracy konkursowej pocztą tradycyjną decyduje data stempla pocztowego.
9. Jury konkursu (w skład którego wejdą znani w środowisku literackim poeci – 3 osoby) powołane przez organizatorów, dokona oceny nadesłanych utworów, przyznając laureatom nagrody pieniężne (pula nagród 6000 złotych). Ogłoszenie wyników oraz podsumowanie konkursu przewidziano na listopad-grudzień 2021 Organizatorzy nie zwracają nadesłanych prac. Nagrody odbierane są przez laureatów konkursu osobiście na podstawie niezbędnych protokołów.
10. Do czasu wyłonienia zwycięzców dane osobowe autorów nie będą znane jurorom.
11. W związku z koniecznością osobistego odbioru nagród Organizatorzy zwracają laureatom konkursu koszty podróży na podstawie biletów komunikacji krajowej (tylko w granicach Polski), a w przypadku dojazdu samochodem prywatnym pokrywają koszty nie wyższe niż cena najtańszego biletu na trasie zamieszkania i siedziby Organizatora. Podstawą wypłaty jest wówczas stosowne oświadczenie uczestnika Konkursu wraz z informacją uzyskaną od przewoźnika dotyczącą cen biletów na danej trasie.
12. Poprzez udział w konkursie uczestnik wyraża zgodę na zastosowanie się do niniejszego Regulaminu, którego integralną część stanowi Zał. nr 1.
13. Niewypełnienie wymogów formalnych, zawartych we wszystkich punktach Regulaminu, powoduje odrzucenie nadesłanych prac bez oceny merytorycznej.
14. Niniejszy Regulamin jest dostępny na stronie internetowej: www.mdk-zdunskawola.pl
15. Wszelkie mogące powstać na tle niniejszego regulaminu kwestie sporne rozstrzyga w sposób ostateczny Jury konkursowe działające w imieniu organizatorów.
16. Organizatorzy nie odpowiadają za uszkodzenia nadesłanych utworów, powstałe w wyniku transportu pocztowego, ani też uszkodzenie lub niedostarczenie wiadomości e-mail w wyniku nieprawidłowego działania sieci teleinformatycznych i serwerów.
17. Szczegółowe informacje i odpowiedzi na pytania można uzyskać pod nr tel. 43 823-25-92 wew. 26/27.

Wieloskrzydłowa, wielokrotnie złożona to praca. Na pięćdziesięciu stronach mamy miniatury filozoficzne tego, co wypełnia życie. I nie tylko; także tego, co je otwiera ku przyszłości. Można by się najpierw zająć problematyką, jak już wspomniano,  rozległą...

Ale to poezja. Poezja Autorki, która myśli językiem ojczystym, niebywale pięknym, i dała temu wyraz w różnych gatunkach literackich. Zatem: język. Jest znakomity, celny, z lekka metaforyzowany, nastawiony na pointowanie, ale nienatarczywe. Umiar. Ta książka to próba umiaru. Można by to odnieść do różnych sfer formy. Zwróćmy więc uwagę na formę wierszową. Rytmizacja jest cechą każdej poezji, także prozy poetyckiej. Tu mamy tok wierszowy. Wiersz wolny, ale z rzadka, umiejętnie, porządkowany oddalonymi rymami.

Podział na tetra- lub tryptyki. Niezwykle precyzyjny, świetnie, choć i nieco przewrotnie sygnalizujący ich zawartość. Mimo woli nasuwa się pojęcie stosowane popularnie w rzeźbie, malarstwie, sztukach plastycznych. Oczywiście ten podział naturalnie koresponduje z tytułem tomu. Ale jeśli Autorka pisze do wszystkich, a nie tylko dla  doświadczonych czytelników poezji, czy nie lepiej byłoby w tym układzie zastosować nazw ojczystych: trzy lub cztery wiersze. Zastosowana nomenklatura w szerokim odbiorze czytelniczym (a życzę takiego odbioru tej i innym pracom Autorki) ociera się o pewną koturnowość. Nadaje pewną  sztywność językowi, dodajmy jednak zaraz – rekompensowaną przez zawartość poszczególnych tekstów. Po prostu – o ich treść.

Przyjrzyjmy się tej „treści”, czy tym „treściom” – na przykładach.

Zaczynamy od „Kreatywnych”. Celnie przedstawiony obraz rzekomej kreacji, opartej na powierzchownej recepcji mediów, a prowadzącej do bolesnej samotności.

Podobnie przedstawiony obraz „Domu”, który zamiast ostoi staje się też elementem biegu, biegu „dokąd?” Otóż nie wiadomo  dokąd... Nawet „Miłość” nie przynosi prawdziwej, trwałej radości, skoro nadaje się w końcu do zapisu w „skórzanym terminarzu”,  a bliskość jest „za ścianą” i to jeszcze wzmocnioną ekranem telewizora.¹

Kolejne „wiersze biblijne” – o żonie Lota, Abrahamie i Hiobie – to bodaj najcelniejszy fragment książki. Ten przekład starożytności na współczesność to majstersztyk. Świetnie umieszczony w strukturze pracy po czterech obrazach „Współczesności”.

Trzy „Borowickie kuranty” sytuują nas miedzy regionalizmem a uniwersalnością. Martyrologia kłania się wierze i miłości. „Miłości” tej największej, bo Matczynej – od „Czarnej Madonny z Jasnej Góry”.

Motyw Maryjny wystąpi także w wierszach „o kapliczkach”,  z których bodaj najlepszy jest „Zachwyt”, może mimowolnie, a może i intencjonalnie nawiązujący do takiego oto tekstu ks. Jana Twardowskiego:

Nie malujcie Matki Bożej  w stajence  betlejemskiej

Stale tylko na niebiesko i różowo

Z niebieskimi oczami

Ni to ni owo

Tyle było wtedy w Betlejem złotego nieba

Aniołów białych w oknie

Pstrokatych pastuszków za progiem

Założę się, że ktoś świece zapalił

Przed brązowym żłóbkiem

Jak czerwoną lampkę przed Bogiem

Osiołek podskakiwał na czarnych kopytkach

Wół seplenił w filetowym cieniu

Święty Józef rudych proroków kąpał

W srebrnym strumieniu

– Nim Ci Mamusiu – myślał Jezus –

Kupią koronę

Lepiej Ci w zwykłej szarej bluzce

W kropki zielone.²

I oto wtargnął w strukturę książki „Tryptyk o tworzeniu”. Dowiadujemy się, skąd Poetka bierze inspirację, siły, by „pustą kartkę” zapełnić, by trafić „piórem w słowo”. Odważnie brzmi ta końcowa deklaracja, iż wszystko pochodzi w jej twórczości od „Słowa , które było na początku”. Śledzimy ten proces, który „zmienił krwioobieg” i „trwa w kiełkowaniu wierszy”, a Dawcy – na szczęście – pisarka  „śpiewa hymn wdzięczności”. Nie mamy zatem wątpliwości, że poezja jest iskrą Bożą...

Z cyklem „Paryskim” badacz twórczości trzech wieszczów mógłby oczywiście polemizować, ale dostojniej będzie okazać wdzięczność. Za motto z Mickiewicza, za powtórne wymienienie Pierwszego Wieszcza, za Norwida i Szopena. Za wspomnienie naszej historii najnowszej.

W „Chorwacji” widzi Autorka przede wszystkim Górą Świętego Eliasza, niejako patronującą nad Adriatykiem. Gdyby w tym miejscu pojawił się obraz z „Przemienienia Pańskiego” na Górze Tabor, w którym tak znakomitą rolę odegrał Eliasz? No, ale nie ingerujmy w tekst. Podkreślmy jego niezwykłe walory językowe. Oto dwa zdania, które mogą być miarą celności poetyckiego słowa:

A morze łapczywie spija krople deszczu...

Chorwacka noc powierza swój lśniący kryształ morzu.

Trzy słowa o ojczyźnie zasługują na krótki choćby komentarz:

Wiara, nadzieja i miłość – te trzy przywołane atrybuty Polski brzmią w tej poezji naturalnie, mimo ich nieco patetycznej wymowy. Autorka  wierzy,  ma nadzieję i kocha. Nie ma tu wątpliwości. Toteż i „Moja Polska” wybrzmiewa głęboko – którą – właśnie – kocha się – na przekór, ale i naturalnie.

Inaczej – „Zapłata”. Darowałabyś sobie, Droga Elżbieto, te odwety. „Zemstę zostaw Bogu”, jak to powiedział Skrzetuski do Rzędziana w finale „Ogniem i mieczem”.

Dla niepodległości mamy cztery wiersze. Specjalnie dla „Niepodległej”. Wszak minęła ważna rocznica.³ Inicjalny wiersz pt. „Wskrzeszona” napisany jest równym tokiem, dokładnie rymowanym. Nadaje się do recytacji, także zbiorowej. Nawet do pieśni. Wskrzeszenie Polski jak Chrystusa to zwrot celny, ale i bardzo odważny. „Chrystus zmartwychwstał jest” raz i na zawsze. Ze wskrzeszeniem Polski nie bywa tak jednoznacznie. Autorka daje temu wyraz także i w tej książce. 

Trzy wiersze o jesieni mają formę klasycznych sonetów. Z ich układem stroficznym i refleksyjnym. Ale najlepszy jest przyklejony do tryptyku wiersz czwarty – o „Wrześniowym wschodzie słońca nad górami”. Oto fragment – o słońcu właśnie:

Wyjrzało ciemnozłote, przez mgły się przebiło

Rozsypało na góry blaski rozmaite

I trochę niewyspane znów wśród chmur się skryło

By rozświetlić obłoki w mgłach rannych umyte.

To już mistrzostwo języka i wiersza.

Motywowi  miłości patronuje „Tetraptyk zimowy”. Miłość krzyżuje się z samotnością; jej tłem jest ruch ludzki, ale i przyroda. A wszystko sumuje ostatecznie Święty Walenty, ale nie radosny, nie krzykliwy bynajmniej, lecz  dumający o największej tajemnicy istnienia. Bo oto – „przysiadł na pniu w srebrnym szronie”.

Zamknijmy te analityczne rozważania przywołaniem jednego z wierszy cyklu o „...przemijaniu”. Oto ów „Cieplicki sonet pachnący  tęsknotą”:

W środku dłoni jak kropelkę deszczu

Kołyszę tęsknotę do gwiazd nad Karkonoszami

I wzrokiem niecierpliwym z daleka ją pieszczę

Kształt Szrenicy widzę z porannymi mgłami

Po parku z dzieciństwa widzianym bezkreśnie

Przebiegam najczulej pieszcząc każde drzewo

Widzę małą dziewczynkę tańczącą jak we śnie

Rękę ojca twarz matki i znajome niebo

Jakże daleko teraz te słoneczne chwile

Zapach łąki skoszonej szmer Wrzosówki  cichy

Roztańczone wśród kwiatów w powietrzu motyle

Niebieszczące się dzwonków nad trawą kielichy

I taki czas bezpieczny lekki bez cierpienia

I księżyc który noce  w kraj baśni zamieniał.

To ukłon wobec Mickiewiczowego wspomnienia „kraju lat dziecinnych”, w którym otwiera się inspiracja twórcza. I trwa. I miejmy nadzieje, że przyniesie kolejne interesujące dokonania pióra Autorki recenzowanego tomu.

prof. dr hab. Henryk Gradkowski

___________________

¹ Autorka nie wie, więc niech się dowie , że ten wiersz mimowolnie napisała  dla recenzenta...

² „W kropki zielone”. W: J. Twardowski , „Nowe patyki i patyczki”. Zebrała i opracowała Aleksandra Iwanowska. Poznań 2012, s. 26.

³ Tu odrobina snobizmu recenzenta: Też napisał książkę na stulecie odzyskania niepodległości...