Fenomen morza ma w literaturze światowej i rodzimej ogromne odzwierciedlenie. Trudno znaleźć pisarza, który by nie pochylił się choćby w jednym tekście nad nim. Funkcjonuje jako przedmiot inspirujący samo pisarstwo, ale również jest źródłem niekończących się metafor. Z taką sytuacja mamy do czynienie w książce kieleckich autorów – Stanisława Nyczaja i Marii Wallenberg-Kluzy: „Morze w poezji i malarstwie”, gdzie oboje autorów słowem i pędzlem starają się uwiecznić własne fascynacje tym elementem przyrody. Najpierw Stanisław Nyczaj przypomina własną drogę rozwoju twórczego, poczynając od Opola, aż do Kielc, ale i inne regiony Polski, aż po morze właśnie. Jak przypomina Autor jego wiersz pt. „Jesteś jak morze” powstał już w roku 1972, kiedy właśnie spotkał Stanisława Grochowiaka i Wiesława Malickiego, którzy przez długie lata wpływali na rozwój jego warsztatu artystycznego i wyobraźni twórczej. Nyczaj wspomina liczne swoje wojaże po kraju, uczestnictwo w różnych akcjach i wydarzeniach literackich, kiedy to spotykał się właściwie ze wszystkimi ważnym osobistościami literatury polskiej. W roku 1996 został także szefem Kieleckiego Oddziału ZLP i do dnia dzisiejszego nim kieruje, budując w tym mieście coś na kształt twierdzy literackiej, inicjującej różne festiwale, konkursy literackie, dysponując własnym kwartalnikiem – „Kielecki Kwartalnik Literacki”. Często wspomina działalność kolegów po piórze m.in.: Teresę Ferency, Stanisława Piętaka, Bogusława Żurakowskiego.

Przypomina, że z Marią Wallenberg-Kluzą spotkał się dopiero w roku 2000, co zaowocowało współpracą z nią, jej mężem, ale i m.in. Walentyną Mikołajczyk-Trzcińską, Grzegorzem Wiśniewskim, Adamem Ferencym, teatrem Józefa Szajny, Marią i Mirosławem Malcharków, ale i Zbigniewem Jerzyną i Markiem Wawrzkiewiczem. Na liście przedstawionej przez Autora w tej książce właściwie są wszyscy wybitni pisarze i związani z nimi artyści, którzy działali w Polsce po II wojnie światowej, z którymi Nyczaj miał owocne kontakty, a zadzierzgnięte więzy przez lata kontynuował. Obecnie, kiedy żyjemy w cieniu pandemii, Nyczaj przypomina, że zmierzają się z nią tacy pisarze, jak: Piotr Bednarski, Romuald Bielenda, Krystyna Cel, Jan Lechnicki, Irena J. Paździerz, Kazimierz Szczykutowicz, Władysław Szproch, Barbara i Szczęsny Wrońscy (z Krakowa), Anna Zielińska-Brudek, Harry Duda, Elżbieta Lisak-Duda z Opola, Zofia Grabowska-Andrijew, Elżbieta Jach, Krystyna F. Henczel, Stefan Jurkowski, Anna Maria Musz, Grażyna Cywik, Krystyna Konecka, Beata Kulaga, Teresa Klimek Jonata, Maria Jolanta Kowalska, Benedykt Kozieł, Jadwiga Miesiąc, Regina Nachacz, Małgorzata Orzechowska-Brol, Teresa Ostrowska, Julia Pawlicka-Dekert, Hanna Fołtyn, Krystyna Guranowska-Stolarz, Elżbieta Jarosz-Kondraciuk, Irena Łukszo, Antonina Marcinkiewicz i Marlena Zygner z Warszawy.

Jeśli chodzi o Marię Wallenberg-Kluzę – to głównie fascynują ją gry światła z naturą, które stara się uchwycić w swoich obrazach. Światło bowiem umożliwia oglądanie obrazu pod różnymi kontami i w różnym czasie, kształtując i wzbogacając jego fabułę – podkreśla malarka. Tak więc Nyczaja i Wallenberg-Kluzę w swych działaniach twórczych łączy poszukiwanie współgier słowa ze śladem pędzla, które poszerzają w utworach artystycznych horyzonty możliwych inspiracji oraz interpretacji. Toteż w drugiej części książki Autorzy zamieścili kopie obrazów inspirowanych morzem, a Nyczaj długi poemat jemu poświęcony. Jego klimat dobrze oddaje II część, w której poeta pisze: (...) Morze – pokorne. / Upada nam do stóp, / nawet gdy wzmaga się w sobie. // Z zębów rekina / tylko lśniąca piana. / Śmiech, zwykły śmiech ją rozprasza. // Nie bój się sztormu włosów nad czołem! / Fale morza – łagodne. / Gorsze te, co w nas rosną / i kipią tak bezbrzeżnie, / że ledwo słońce zdąży o zachodzie widzenia / przytrzymać je silnym promieniem. (…).

Warto więc sięgnąć po ten ciekawy i wielowymiarowy tomik obojga Autorów, bo odsyła ku różnym rzeczywistościom alternatywnym, powstającym w grze światła z obrazem i słowa z jego rytmem wypowiedzi.

prof. Ignacy S. Fiut   

______________

Stanisław Nyczaj, Maria Wallenberg-Kluza, „Morze w poezji i malarstwie”. Oficyna Wydawnicza STON 2, Kielce 2021, s. 90.