IV edycja konkursu

Konkurs Poetycki im. Zbigniewa Jerzyny

Organizatorem „Konkursu Poetyckiego im. Zbigniewa Jerzyny” (zwanego dalej Konkursem) jest: Służewski Dom Kultury.

Cele konkursu: a) pobudzenie wrażliwości poetyckiej, b) odkrywanie talentów, c) promocja wartościowej twórczości, d) inspirowanie poezją Zbigniewa Jerzyny.

Nad przebiegiem konkursu czuwa Jury pod przewodnictwem Ernesta Brylla w składzie: Sylwia Chutnik, Michał Zabłocki.

W Konkursie mogą uczestniczyć osoby, które w dniu zgłoszenia ukończyły 13. rok życia.

Warunkiem uczestnictwa w Konkursie jest wypełnienie formularza rejestracyjnego oraz zaakceptowanie postanowień niniejszego regulaminu.

Formularz rejestracyjny dostępny jest na stronie www.sdk.waw.pl.

Wypełniony formularz należy przesłać Organizatorom za pośrednictwem poczty elektronicznej na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.. Można go również przekazać pocztą tradycyjną na adres Służewskiego Domu Kultury (ul. J. S. Bacha 15, 02-743 Warszawa).

Warunkiem udziału w Konkursie Poetyckim jest nadesłanie wydrukowanych egzemplarzy - zestawu zawierającego od 1 do 3 wierszy.

Nadesłane utwory poetyckie powinny być napisane wyłącznie w języku polskim.

Organizatorzy nie ograniczają tematyki i formy wierszy.

W konkursie nie mogą brać udziału utwory wcześniej publikowane lub nagradzane.

Każdy wiersz powinien być nadesłany w czterech egzemplarzach. Zestawy winny być opatrzone godłem słownym (pseudonimem). Do zestawu należy dołączyć zaklejoną kopertę, opisaną takim samym godłem, w której należy umieścić dane osobowe (imię i nazwisko, adres, nr telefonu, e-mail) na załączonym do niniejszego regulaminu formularzu.

Zestawy wierszy należy nadsyłać na adres: Służewski Dom Kultury, ul. Bacha 15, 02-743 Warszawa, z dopiskiem: „Konkurs Poetycki im. Zbigniewa Jerzyny”.

Prace niespełniające powyższych wymogów nie będą rozpatrywane.

Organizator nie zwraca nadesłanych prac.

Nagrodzonych laureatów Organizator zaprosi do występu podczas Gali konkursu.

Udział w konkursie jest bezpłatny. Organizatorzy nie zwracają kosztów dojazdu.

Prace konkursowe należy nadsyłać do 12 października 2022 r. (decyduje data stempla pocztowego).

Ogłoszenie wyników i wręczenie nagród nastąpi w dniu 26 listopada 2022 r.

O wynikach konkursu i dokładnym terminie wręczenia nagród Organizator powiadomi laureatów mailem lub telefonicznie.

Protokół z posiedzenia Jury zostanie opublikowany na stronie Organizatora: www.sdk.waw.pl oraz profilach na Facebooku (profil SDK oraz Zbigniewa Jerzyny) po rozstrzygnięciu konkursu.

Prace konkursowe oceni Jury powołane przez Organizatora.

Laureaci konkursu poetyckiego otrzymają nagrody pieniężne: I nagroda – 3 tys. zł; II nagroda – 2 tys. zł; III nagroda – 1 tys. zł.

O podziale nagród decyduje wyłącznie Jury. Decyzja Jury jest w tym względzie niepodważalna.

Odbiór nagród możliwy jest wyłącznie podczas imprezy finałowej. W innym przypadku nagroda przechodzi na rzecz następnej edycji konkursu.

Dodatkowe informacje na temat konkursu uzyskać można pod numerem tel. 22 843-91-01 lub mailowo: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..

Organizator zastrzega sobie prawo do utrwalenia, przetwarzania i publikacji wizerunku uczestników konkursu, utrwalonych na fotografiach oraz filmach na potrzeby dokumentacji wydarzenia, promocji działań własnych Organizatora na podstawie przepisów art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych na wszystkich polach eksploatacji w tym także wykorzystywać materiały w celach promocyjnych.

Za udostępnienie wizerunku uczestnikom wydarzenia nie jest wypłacane wynagrodzenie.

Organizatorzy zastrzegają sobie prawo (jeśli okoliczności będą tego wymagać) do skrócenia, przedłużenia, unieważnienia konkursu lub pewnych jego etapów.

Uczestnicy nierespektujący zasad określonych w niniejszym Regulaminie zostaną wykluczeni z udziału w konkursie.

Niniejszy Regulamin dostępny jest w siedzibie Organizatora (Służewski Dom Kultury, ul. J. S. Bacha 15) oraz na stronie internetowej: www.sdk.waw.pl.

Organizator zastrzega sobie prawo do wprowadzenia zmian w Regulaminie.

Ewentualne zmiany Regulaminu będą ogłaszane na stronie internetowej: www.sdk.waw.pl.

Sytuacje nieobjęte niniejszym regulaminem rozstrzyga Organizator lub jury Konkursu.

Romuald Mieczkowski

Kolejny Maj nad Wilią

Drodzy Przyjaciele, Koledzy, Szanowni Państwo!

W Wilnie w dniach 13-16 sierpnia br., z pewnym poślizgiem, odbędzie się XXIX Międzynarodowy Festiwal Poezji „Maj nad Wilią”. Kontynuujemy tradycję wiosennych spotkań bez względu na konteksty, z jakimi wypada nam żyć. Serdecznie zapraszam, gdyby w tym właśnie czasie Wasze drogi zaprowadziły do Miasta nad Wilią (i Wilenką).

Kilka słów o uczestnikach. Najdalszą drogę pokona Beata Późniak Daniels, aktorka i reżyserka z Los Angeles polskiego pochodzenia, nominowana w USA do Oskarów, która osiągnęła sukcesy za oceanem m.in. w nagrywaniu nagradzanych angielskich audiobooków, której dziadkowie wywodzą się z Wilna; w Roku Romantyzmu Polskiego będziemy gościć tłumaczkę Mickiewiczowskiego poematu „Grażyna” Maryję Martysiewicz, znakomitą poetkę białoruską z Mińska; poetkę i malarkę–restauratorkę sztuki sakralnej Sonię Pajgert z Odessy; z Polski m.in. będzie okazja zapoznać się z twórczością Agnieszki Wolny-Hamkało oraz Marcina Hamkały, obecny będzie sekretarz Tadeusza Różewicza i przyjaciel Tymoteusza Karpowicza, wydawca serii „A to Polska właśnie” Jan Stolarczyk z Wrocławia, sekretarz ZG Stowarzyszenia Pisarzy Polskich Małgorzata Karolina Piekarska, Tomasz Snarski – również jako dyrektor artystyczny wrześniowego festiwalu „Wilno w Gdańsku”; Gabriela Szubstarska, prezeska Gdańskiego Klubu Poetów; historyk i publicystka Barbara Jundo–Kaliszewska; a ponadto związani ze środowiskiem kwartalnika „Znad Wilii” Leonard Drożdżewicz z Sokółki i Stanisław Zawodnik z Genewy; przybędą działające na niwie poezji panie dyrektorki bibliotek miejskich w Warszawie i Gdańsku – Elżbieta Frankiewicz i Iwona Jarentowska, Agata Lewandowski, dyrektor Festiwalu Filmowego EMiGRA, artystka malarka Beata Walczak, autor książki o Ukrainie i fotograf Maciek Mieczkowski, a także fani naszego festiwalu i Wilna.

Będziemy wspominać Józefa Mackiewicza, Sławomira Worotyńskiego i nie tylko, mówić o sprawach ważnych. 

W ROKU ROMANTYZMU POLSKIEGO, W ROKU JÓZEFA MACKIEWICZA – PROGRAM

 Sobota, 13 sierpnia
– Zajazd gości. Hotel „Pan Tadeusz” (Ponas Tadas), Dom Kultury Polskiej, Naugarduko 76
– Literackimi szlakami Wilna. Zwiedzanie miasta.

 Niedziela, 14 sierpnia / Rok Romantyzmu Polskiego
  9.30 Przywitanie z Adamem – tradycyjne zdjęcie przy pomniku Mickiewicza.
Sesja fotograficzna dla mediów i uczestników festiwalu.
10.00 Inauguracja z udziałem przedstawicieli społeczności, instytucji kulturalnych w Domu–Muzeum A. Mickiewicza.
10.30 200 lat temu tutaj powstał poemat Grażyna. Informacja kustosza Muzeum, z udziałem Maryi Martysewicz, tłumaczki poematu na język białoruski, Mińsk.
11.00 Prezentacja zagranicznych gości festiwalu i ich twórczości. Dom–Muzeum A. Mickiewicza, ul. Bernardinų 11.
13.00 Udział we Mszy św. w kościele Wniebowzięcia NMP (Franciszkanów), ul. Trakų 9/1.
14.00 Dzielenie się słowem. Popołudnie Jednego Wiersza gości festiwalu.
18.30 Zwiedzanie Wilna.

Poniedziałek, 15 sierpnia / Rok Józefa Mackiewicza
10.30 Zwiedzanie nekropolii wileńskiej.
12.00 Udział w obchodach Święta Wojska Polskiego przed Mauzoleum Józefa Piłsudskiego na Cmentarzu na Rossie.
13.00 Wyjazd do Czarnego Boru.
14.00 Rozmowa „Poezja, która przynosi pokój”. Dom Józefa Mackiewicza w Czarnym Borze (Juodšiliai), z udziałem poetki z Odessy Soni Pajgert. Zwiedzanie okolic.
18.30 Zwiedzanie Wilna.

Wtorek, 16 sierpnia / Magia Wilna
10.00 W gościnie u literatów litewskich. Rozmowa nt. translatorskie w Związku Pisarzy Litwy. Miasta Literatury – dyskusja z udziałem Rūty Elijošaitytė-Kaikarė – dyrektor Zrzeszenia Wydawców na Litwie i Stowarzyszenia „Wilno Miastem Literatury UNESCO” oraz Marcina Hamkały – pełnomocnika prezydenta miasta ds. programu „Gdańsk Miasto Literatury”, prowadzi dr Tomasz Snarski. Pałac Ogińskich – Związek Pisarzy Litwy (Lietuvos Rašytojų Sąjunga), Širvydo 6.
12.00 Pamiętamy o Celi Konrada – Środa Literacka przy Klasztorze Bazylianów: Inwokacja w naszej pamięci – Aušros vartų 7a.
14.30 Miłosierdzie i poezja w Wilnie. Rozmowa z s. Michaelą Rak, założycielką Hospicjum im. bł. ks. Michała Sopoćki – Rasų 4.
– Odjazd uczestników festiwalu.

 Dyrektor, koordynator festiwalu i prowadzący – Romuald Mieczkowski / 48 508 764 030, e–mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Andrzej Walter

Powieść współczesna czyli Niepokorny z Côte d’Azur

Wyrafinowana sztuka snucia opowieści, kiedyś tam, dawno, dawno temu powołała do życia zawód pisarza. Zawód ten, jak każdy inny, powinien opierać się na doskonale opanowanym rzemiośle pisania, i to pisania takiego, aby czytelnik momentalnie przenosił się w odmienną rzeczywistość. Jednak czymże byłoby samo rzemiosło pisania bez owego wyjątkowego błysku, błysku sztuki, błysku geniuszu i olśnienia artyzmu wzbudzającego podziw czy emocje? Bez błysku tego czegoś, co powoduje, że zaczerpnięta opowieść staje się wręcz częścią nas, współtworzy nasze ja, staje się nieodłącznym elementem istnienia, naszych przeżyć, wspomnień i doświadczeń.

Tak wysnuta opowieść przeistacza się już bez udziału autora w dzieło i do tego dzieło sztuki pisarskiej, które jako takie jest z kolei elementem szeroko pojętej kultury, ale i odzwierciedleniem: naszych myśli, dążeń i uczuć. Kimże bylibyśmy dziś (jako ludzkość) bez potęgi i ułudy rozsnutej opowieści? Jaka szkoda, że współczesny świat pozbawia nas przestrzeni literatury jako najwartościowszego elementu współczesnej kultury. Spycha tę literaturę do niszy dla najbardziej wymagających, zbyt trudnej dla przeciętnego zjadacza chleba, do enklawy statycznie nudnej i wymagającej nazbyt wiele wysiłku od żmudnej lektury jako przestrzeni czasu zmarnowanego. No cóż, ciężko zaprzeczyć, że z takim zjawiskiem mamy dziś do czynienia. Nieprawdaż?

Czym jest zatem opowieść współczesna? Czym stała się w takich czasach? A czym być powinna?

Henry James, amerykańsko-brytyjski pisarz, krytyk i teoretyk literatury powiedział kiedyś, że: jedynym zobowiązaniem, jakie z góry możemy nakładać na powieść bez narażania się na zarzut arbitralności, jest to, by była interesująca.

Niejednoznaczne, acz wymagające kryterium. Powieść jest zatem najbardziej uniwersalną i wszechstronną formą literacką. W zasadzie możemy uznać, że całe nasze myślenie o świecie zaczerpnęło siłę sprawczą z wchłoniętych opowieści. To, kim jesteśmy, kim chcielibyśmy być, nasze trwanie i dążenia przybierają zawsze jakiś wzorzec, jakiś punkt odniesienia, punkt wyobrażenia i uwolnioną fantazję, którą jakoś tam konfrontujemy z wydarzeniami i teraźniejszością. Oczywiście mam na uwadze jednostki obyte, oczytane i dzięki temu świadome. Jednostki, których wyobraźnia jest poruszona i pobudzona, wielowątkowa i bogata, przy czym nie konkretyzuje ona siebie rzecz jasna jako bohatera literackiego, lecz podświadomie nawet pielęgnuje pewne postawy, myśli czy reakcje na bogactwo życia. Przecież w tej optyce samo nasze życie jest jakąś opowieścią. Dzieje się od do i nawarstwia tyloma zdarzeniami: miłymi, tragicznymi, wielowątkowymi, specyficznymi, trzeba jedynie potrafić to dostrzec.

Jak w takim razie skonstruować w dzisiejszych pogmatwanych czasach w sensie literackim dobrą i ciekawą powieść, powieść jednocześnie wpisującą się w wymagania tych czasów – w sensie narracyjnym, w sensie przykuwania uwagi, owej jednocześnie filmowej fabuły w połączeniu z literackimi smaczkami i aby całość zachowała wysoką estetykę języka przy zachowaniu także jak najwyższego poziomu intelektualnego, poznawczego i pobudzającego naszą wyobraźnię? Niełatwe to zadanie, a jeżeli poszukiwania rozszerzymy z danego kraju na całą globalną wioskę, słowem na cały świat, to w całokształt dzieła wplącze nam się jeszcze problematyka tłumaczenia, a w zasadzie literackiego przekładu, aby efekt był w stanie w jednolitym zakresie zaciekawiać dajmy na to czytelnika koreańskiego i choćby polskiego (w przynajmniej zbliżonym stopniu). Znacie takie powieści? Pewnie tak. Wielu jest takich autorów, choć znowu jest ich nie aż tak wielu. I najgorsze w tym wszystkim, że dziś z reguły tacy autorzy żadnych nagród nie otrzymują. Ich jedyną nagrodą jest ewentualnie okazałe konto w banku i bezcenna niezależność.

Pytaniem stricte literackim jest tutaj pytanie: co uczynić, aby książka – dobra, wciągająca, zajmująca, taka, przy której wyłącza się telewizję oraz wszelkie inne bodźce werbalne, co zatem uczynić, aby taka książka reprezentowała też wysoki poziom literacki – prowokowała do refleksji szerszych, wnikliwszych i głębszych, ponad przeżywaną, czy przeczytaną akcję i płynną fabułę? Jak skonstruować taką powieść. Jak połączyć Lalkę z Tożsamością Bourna, bo chyba współczesny świat – znowu rzecz generalizując, łaknie takich właśnie efemeryd. Kompilacji (do tego artystycznej) świata zajmująco opisanego z narracją zaskakującą, sensacyjną, przykuwającą naszą rozhuśtaną spostrzegawczość tępioną milionem bodźców tego świata.

I właśnie ostatnio, prowadząc swoje literackie peregrynacje, odkryłem jednego z pisarzy spełniających po części te wyżej opisane kryteria. To pisarz francuski, niejaki Guillaume Musso, (ur. w 1974), najbardziej kasowy pisarz Francji, absolwent ekonomii, z zawodu nauczyciel. Autor piętnastu tak zwanych bestsellerów, od siedmiu lat nieprzerwanie utrzymujący się na pierwszym miejscu listy najpopularniejszych francuskich pisarzy. Debiutował w 2001 roku, a dziś ten pisarz robi światową karierę – łączny nakład jego powieści, przełożonych na prawie 40 języków, przekroczył 25 milionów egzemplarzy. Kluczem do sukcesu Musso jest... no właśnie. Trudno to ująć lapidarnie.

Książki Musso spełniają pewne pozornie wykluczające się kryteria. Z jednej strony tworzą wielowątkowy, bogaty świat opisujący różne warstwy społeczne, wnikający w ich typowych przedstawicieli, wkładając ich w gąszcz wydarzeń jakby typowych, które mogłyby się wydarzyć nam samym, a z drugiej strony pisarsko autor z każdym kolejnym rozdziałem otwiera jakby kolejne drzwi do zaskakujących czytelnika narracji, które od nowa każą patrzeć na to, co już się wydarzyło. Postacie Musso są nieoczywiste, skomplikowane, co chwilę odkrywamy ich inną naturę, a pointa wątku i finału jest z reguły niesłychanie zaskakująca. Jednym słowem ten autor stworzył coś nietuzinkowego, autorskiego, fenomenalnie skrojoną na miarę powieść współczesną, z refleksją, przemyśleniami i zadumą nad światem, a jednocześnie z właściwą akcją iście filmową, niejednoznaczną i wciągającą. Sięgnijcie, a zgodzicie się ze mną. Naprawdę warto.

Książki Musso idą też pod prąd sławetnej już poprawności politycznej, zawierając w sobie wiele kpiny i szyderstwa z tak stworzonego świata, przez co stają się nieco kłopotliwym kąskiem dla mediów lansujących ów nowy wspaniały świat. Nie zdziwię jak kiedyś trafią na indeks ksiąg zakazanych, gdyż zbyt dosłownie francuski autor sobie poczyna z żelaznymi już regułami tego nowego świata, nakazującymi totalną tolerancję w miejsce zwyczajnego myślenia i do tego myślenia krytycznego.

Zapewne ktoś zaraz powie, ależ Musso to z pewnością nie James Joyce i będzie miał stuprocentową słuszność. Ulysses powstał sto lat temu. Minęło sto lat, to przecież kawał czasu. Jesteśmy już innymi ludźmi, innym społeczeństwem. Z inną mentalnością, innymi oczekiwaniami (też literackimi) i innymi hierarchiami wartości. Czy dziś mógłby powstać Ulysses? Tak, z pewnością, tylko któż by go czytał? Może postawmy to pytanie inaczej. Czy dzisiejszy Ulysses odniósłby jakikolwiek sukces? Taki jak sto lat temu książka James Joyce’a? Nie sądzę. Czy mamy dziś nastrój, klimat i właściwą atmosferę – czy choćby refleksyjność współczesną na taką książkę jak „W poszukiwaniu straconego czasu” Prousta? Czy ktoś dzisiaj poświęci czas na siedem tomów lektury i setki godzin rozważań? Czy jest to w ogóle możliwe? Ludzie mają problemy z przebrnięciem Tokarczuk czy Myśliwskiego, a cóż powiedzieć o Prouscie czy Joycie? Wiem, znajdziemy jeszcze kilku jaskiniowców lubiących się zagłębić w te dzieła, ale to nie wyznacznik społeczny. To dinozaury. Świat wymarły. Fatamorgana.

Gdzie zatem jeszcze szukać dzieł, (jeśli nie arcy-dzieł, bo to wyjaśni czas i historia), zwyczajnych dzieł współczesnej literatury? Czy takimi dziełami będą książki Musso? Czy mają szansę? Wydaje się, że nie, ale może coś przegapiliśmy, może gdzieś się zagubiliśmy w ocenie literatury, w krytyce literackiej, w całym życiu i świecie literackim? Może tutaj dopatrzymy się owego rozmijania oczekiwań skostniałej krytyki literackiej (akademickiej) i społecznego zapotrzebowania na nowo skrojoną literaturę głębszą? Może nam umknął jakiś element tej układanki, który spowodował, że pisanie musi się zespolić z oczekiwaniem społecznym na... dobrą książkę, na dobrą literaturę, dobrą – czyli jaką?

Graham Green latami dzielił swoje powieści na dwie kategorie: poważne dzieła prozatorskie jak „Moc i chwała” (1940) oraz książki rozrywkowe czyli historie szpiegowskie i thrillery, takie jak „Broń na sprzedaż” (1936), które jego zdaniem mogły się krytykom nie spodobać. U schyłku życia odpuścił sobie taką kategoryzację, a ja zapytam kto dziś w ogóle sięga po Grahama Greena? A szkoda, bo również warto. Fakt pozostaje faktem. Style podzielono na wysoki i niski. Tyle, że dziś obydwa style sięgnęły w jakimś sensie bruku i wyrównał je drastyczny spadek czytelnictwa preferując w miejsce kategoryzacji po prostu czytanie czegokolwiek i to staje się stylem obowiązującym. Kategoria wysokości ustąpiła miejsce kategorii społecznego zainteresowania w ogóle, czyli przy najmniej rozpoznawania autora w tłumie znanych z tego, że są znani. Autora książek. Może zatem książka sprawnie napisana, niosąca za sobą coś więcej niż rozrywkę, coś więcej niż spędzenie czasu, niosąca ze sobą głębszą myśl, refleksję, namysł nie tylko nad opowiedzianą historią, ale i nad jej wydźwiękiem, nad jej sensem i nad nauką z niej dla nas płynącą już jest, albo stanowi książkę, ponadprzeciętną – kiedyś, w przyszłości, potencjalne dzieło? Tego nikt nie wie. Na szczęście. I dzięki temu na szczęście literatura nadal żyje.

W dzisiejszym świecie do głosu doszedł pogląd, że podział na style w literaturze to anachronizm. Analizy twórczości kilku autorów powieści detektywistycznych minionego wieku spowodowała, że uznaje się te powieści za w mniejszym stopniu oparte na wątku kryminalnym, a w większym na skoncentrowaniu na motywach i życiu wewnętrznym bohaterów. Dziś te powieści stały się dla współczesnych trudne w odbiorze. Krytycy i akademicy mogą się na to obrazić, ale ciężko polemizować z faktami. Możemy w tym kontekście wysnuć wniosek, że dzisiejsza literatura powinna się chyba zająć nie poszukiwaniem dzieła, arcydzieła, czy właściwej formy powieści, a bardziej na analizie samego czytelnika, na ustaleniu: kim on jest i co sobą reprezentuje, czego oczekuje, jaka jest jego konstrukcja, i skąd się to w ogóle bierze?

Nie chodzi mi tu o rewolucjonizowanie literatury, o zaniżanie jej poziomu, stylu i wartości jaką za sobą niesie. Chodzi mi jedynie o poddanie do dyskusji tego, że współczesny czytelnik stał się kimś zupełnie innym niż sto lat temu. Ewoluuje szybciej i drastyczniej niż akademicy, krytycy i wszelkiej maści dinozaury – fachowcy. Jest oczywistym fakt, że autor pisze, gdyż ma taką potrzebę, a nie pisze dla (poklasku) czytelnika, ale jednak warto wyciągnąć wnioski z dostępnych analiz i ocen rynku księgarskiego, z analiz społecznych i jeśli ma być jeszcze w ogóle jakakolwiek dla literatury przyszłość poddać się choćby w jakimś stopniu tej refleksji. Autor nie działa bowiem w próżni. Literatura ma opowiadać opowieści, ma być i pozostać też sztuką. Jak pogodzić dziś te dwa jakże trudne wyzwania, których jądra odeszły od siebie dość daleko. Mam na myśli zestawienie tego: jakich opowieści łaknie dziś społeczność, a dokąd zaszła sama sztuka. To wydają się antypody istoty i wydźwięku problemu. Logika walcząca z abstrakcją. W kleszczach takiego dylematu znalazły się dziś: zarówno sztuka jako taka, ale i literatura jako idea opowiadania opowieści.

Kończąc ten powieściowy thriller wywodu chcę powiedzieć, że być może my, zarówno twórcy jak i odbiorcy literatury starej daty, niejako konserwatyści problemu nadal czekamy na nową „Ziemię obiecaną” nie dostrzegając jej we właśnie wydawanych powieściach. Tak naprawdę nikt już nie napisze żadnej Ziemi obiecanej, może co najwyżej obiecać ...Ziemię nową, na której taki dla przykładu Guillaume Musso napisze kolejną zwinną, świetną powiastkę, w której zada wiele wciągających, wnikliwych pytań, zakpi z poprawności politycznej, ośmieszy kabotynów i da nam jednak kawał niezłej literatury, którą być może przegapiamy czekając na swojego wysublimowanego Godota.

Musso zrobił to w „Zjeździe absolwentów” perfekcyjnie. Pierwszoosobową narracją opowiedział kryminalną historię nie tylko o konkretnych ludziach i ich losach, wyrafinowanie odkrywając przed nami kolejne warstwy suspensu, ale jednocześnie barwnie nakreślił swoją obserwację całego francuskiego społeczeństwa, pełen wachlarz dziwolągów i wykolejeńców ubranych w szaty ludzi zwyczajnych, ludzi wplątanych w losy każdego z nas, z namiętnościami, oczekiwaniami i marzeniami, z dziwnym systemem wartości, który finalnie kłania się przeszłości jako dawno odeszłemu dobremu światu, który był doprawdy niezły, ale go doszczętnie oszpeciliśmy swoim znudzeniem i tym, że wszystko już było i należy wymyślić... coś innego.

Mówiąc po ludzku. Musso zrobił to po prostu lepiej niż Netflix, w którego każdym filmie musi wystąpić postacie: dobrego geja, szlachetnego geja księdza bądź bezkonkurencyjnego geja prezydenta. Musso wypowiedział się, że owszem, najbardziej na świecie (oprócz opowiedzianej opowieści) szanuje właśnie wszystkich gejów, ale czasami, to jednak woli takich staromodnych facetów, nieco zwierzęcych, seksistowskich i prymitywnych, ze staroświeckimi: honorem i ideami, bo tylko oni mogą Tobie (i innym) w sytuacji krytycznej uratować życie.

W innej z kolei książce stwierdza, że jak uczą wszechobecni dziś terapeuci (niezbędni współczesnemu człowiekowi, aby żyć to kiedyś czuliśmy współczucie dla najbiedniejszych, ale psycholog współczesności podważa tę postawę, dość dziwnie to uzasadniając: współczucie sprawia, że stajesz się podatny na emocje, więc słaby; aby osiągnąć coś w życiu, trzeba myśleć przede wszystkim o sobie. No i taki świat nam stworzono. Świat samych myślących o sobie. Potworne. I do bólu prawdziwe.

Jakież to ta nieszczęsna literatura roztacza przed nami nowe ścieżki doznań, nieprawdaż? Do póki jej nie zakażą zawsze będzie niosła niepokój i ferment. Potworne. Czego Wam i sobie życzę.

Zamiast Netflixa.

Andrzej Walter

Jarosław Stanisław Jackiewicz

Domysły Bartłomieja Siwca

„Domysły na temat Ruxa” to nowy tom wierszy Bartłomieja Siwca, wydany w serii „Biblioteka <<Toposu>>” w Sopocie w 2021 r. Na tylnej okładce oprócz biogramu poety (rocznik 1975) widnieje czarno-biała fotografia, a na niej Jego uśmiechnięta, pogodna twarz. Tego uśmiechu jednak nie ma zbyt wiele, jeśli w ogóle jest, w „Domysłach”, co bynajmniej nie musi oznaczać, że jest to książka stuprocentowo pesymistyczna w nastroju czy wręcz ponura. Jej tematyka jest jednak jak najbardziej poważna.

Znajdziemy tu dwa odwieczne tematy: życie i śmierć, ludzkie lęki, niepewności, pytania, także liczne nawiązania do historii najnowszej, zwłaszcza II wojny światowej i hitlerowskiej okupacji  Polski. („Bohaterem” zbiorku uczynił Siwiec Karla-Heinza Ruxa, hitlerowskiego funkcjonariusza, który prawdopodobnie przeżył wojnę – choć słowo „przeżył” brzmi tu cokolwiek dwuznacznie – i w miarę spokojnie „żył sobie dalej” w którymś z krajów Ameryki Łacińskiej, przedtem być może – ciągle pozostajemy w kręgu tytułowych „domysłów” - upozorowawszy własną śmierć w wypadku samochodowym. Oczywiście już w tytule: „Domysły na temat Ruxa” (to także tytuł wiersza) Bartłomiej Siwiec nawiązuje do znanego wiersza Zbigniewa Herberta „Domysły na temat Barabasza”. Inspiracje historią najnowszą (widoczne także w wierszu „Stalinowskie koty”; swoją drogą – cóż za tytuł!) widoczne w poezji Siwca nie są bynajmniej u Niego nowością; zainteresowanych odsyłam chociażby do tomiku „Instrukcja zabicia ptaka”. Ale idźmy dalej, zagłębiając się w świat przedstawiony bydgoskiego poety.

Jak już nadmieniłem na wstępie, tematyka tej książki jest jak najbardziej serio. Śmierć jest chyba głównym jej tematem, czai się niemal w każdym wierszu, przewijając się jak leitmotiv – niemniej nie jest ona traktowana „osobno”, jak jakieś demoniczne, irracjonalne zjawisko nie z tego świata. Siwiec doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że jest ona wpisana w ludzką egzystencję, będąc jej immanentną częścią – a nawet znacznie więcej: stając się dla ludzkiego (nie tylko zresztą ludzkiego!) życia wartością konstytutywną, nadającą mu głębszy sens, głębszy wymiar. Na szczęście nie brak tu także pewnej ironii, nieraz niezwykle ostrej, by nie rzec: zgryźliwej – sprawiającej, że zaczynamy na wszystko patrzeć z dystansu, ba! z zupełnie innej perspektywy. Mamy tu do czynienia z niezwykle oryginalnym, nietuzinkowym sposobem patrzenia na świat i czytania go, widzenia dookolnej rzeczywistości niejako „od podszewki”, bardzo z natury filozoficznie, w czym Siwiec przypomina trochę... Wisławę Szymborską – najbardziej to chyba widać w wierszu „Refleksje żuka gnojarza”, w której narratorem (!) jest tytułowy pracowity mały robaczek, mający swą małą – wielką – syzyfową pracę do wykonania i z prawdziwym zdumieniem przyglądający się człowiekowi i jego problemom:

(...) Jestem chrząszczem bez specjalnego wykształcenia

od dzieciństwa nauczonym ciężkiej pracy.

Nie kręcą mnie władza, dobra materialne,

a tylko moja kulka.

Czuję się dobrze sam ze sobą,

choć wciąż robię to samo.

Nie jestem wypalony zawodowo,

nie potrzebuję nowych doznań

i pragnień ponad te, które są

przypisane mojemu stanowi.

Dlaczego miałbym być kimś innym

skoro dobrze mi z tym co mam? (...)

To, że my – ludzie – możemy CZASEM (bo pewnie niezwykle rzadko) spojrzeć na siebie oczami takiego robaczka, drobinki Istnienia, jest wielkim darem i ogromną szansą na dokonanie życiowych przewartościowań, a przynajmniej na refleksję, dotyczącą naszej kondycji i miejsca Homo Sapiens we Wszechświecie. Zwierzęta uczą nas, także rośliny – choćby... słoneczniki, tylko my nie zawsze jesteśmy w stanie to dostrzec.

Ten jakże oryginalny sposób postrzegania świata jest widoczny także w takich wierszach, jak „Słoneczniki”, „Sekcja”, „Transmisja”, czy w fenomenalnym quasi-erotyku „Rozwiązła książka”; bardzo gorąco polecam te teksty uwadze Czytelników.

Bartłomiejowi Siwcowi bliska wydaje się pewna metoda w penetrowaniu Zła – a mianowicie: pozorna oschłość, chłód, czy cynizm. Idzie tu śladami wojennych tekstów dwóch Tadeuszów: Różewicza i Borowskiego. Widzimy to np. w wierszu „Walter Hierse” z takim cytatem: „W okupowanym kraju najtańszy jest bimber / i ludzkie mięso”. Ta szorstkość, pozorny cynizm, w połączeniu z bezlitosną nieraz ironią dają prawdziwie wybuchową mieszankę. Jest to poezja na pewno nie najłatwiejsza, wymagająca, niepokorna, właśnie „szorstka” (to chyba dobre słowo), niezwykle egzystencjalna.

Bartłomiej Siwiec doskonale sobie zdaje sprawę z tego, że „czas jest elementem gry” („Garde”), a „w każdym z nas jest pustynia. // Jałowiejemy z wiekiem, patrzymy na świat, / coraz bardziej pustymi oczami” („Karawana”). Siwiec jako poeta i jako człowiek odważnie patrzy w oczy Śmierci i Złu, reprezentowanemu przez herr Ruxa czy szlifierkę szkła, będącą zarazem tajną współpracowniczką Gestapo. Nawet więcej, bo oddaje temu Złu głos („Glasschleiferin aus Irene”):

(...) Jestem tajną współpracowniczką

Geheime Staatspolizei,

więc nie powinnam o tym mówić

głośno.

Moim celem jest operacyjne

zabezpieczenie obiektu.

Musimy się uwolnić od elementów obcych.

Nie jesteśmy źli, jesteśmy skuteczni

i moralni, ale tylko dla swoich. (...)

Chciałbym jeszcze specjalnie zwrócić uwagę na takie wiersze, jak: „Notatki z wyścigu szczurów”, „Miejsce”, „Transmisja”, „Kwestionariusz więźnia”, „Sekcja”, czy dwa wiersze bez tytułu: *** po pogrzebie, oraz ***wczoraj targnąłem się.

Stosuje tu Siwiec bardzo ciekawą metodę pewnego „odwrócenia” rzeczywistości, jakby z pozytywu uczynił negatyw, jakby chciał zajrzeć pod podszewkę świata – i człowieka – których niejako bierze pod lupę, badając, jak Szymborska najmniejszą drobinę Universum i z tej drobiny wyciągając zupełnie niezwykłe wnioski o donośnym znaczeniu dla naszej egzystencji. Jest więc w tej książce poetyckiej (chyba bez większego ryzyka mogę ją nazwać niezwykłą) ogromne bogactwo treści przy zastosowaniu stosunkowo oszczędnych, nieraz wręcz ascetycznych, środków artystycznego wyrazu. No i naturalnie materiał do wielu przemyśleń – a przecież o to w gruncie rzeczy chodzi w Poezji.

Nie jest to jednak książka do końca „czarna”, pesymistyczna. Widzimy to choćby na zdjęciu, pomieszczonym na okładce: na końcu tunelu, labiryntu czy kanału (kręgów dantejskiego Piekła?) widzimy Postać otoczoną światłem. Postać człowieka, a może anioła? Jest to ktoś, kto może na nas czeka przy przejściu z Ciemności ku Światłu? A może Poeta, który zagląda w te ciemne korytarze?... Jest to bardzo poetycka fotografia i zaprasza ona do lektury tych wierszy. W każdym razie najważniejsze są tu dwa światy: Światło i Mrok. Chiaroscuro, jak u Caravaggia.

No i w centrum jest człowiek.

Na koniec jeden wiersz bez tytułu, które przytoczę w całości:

***

Wczoraj targnąłem się

na swoją śmierć.

Została mi jeszcze

jedna połówka.

______________

Bartłomiej Siwiec, „Domysły na temat Ruxa”. Tom 195, Biblioteka „Toposu”, Sopot 2021.

Wspólny projekt polsko-ukraiński

„Jestem z Drohobycza/ Я – з Дрогобича”

W roku 2022 kulturalna, międzynarodowa wspólnota, wyróżnia dwie jubileuszowe daty – 130. rocznicę urodzin i 80 lat od tragicznej śmierci Brunona Schulza. Książka „Jestem z Drohobycza/ Я – з Дрогобича” – to wspólny polsko-ukraiński projekt, poświęcony pamięci genialnego, polskojęzycznego pisarza żydowskiego pochodzenia, który urodził się i w ciągu stosunkowo krótkiego życia rzadko opuszczał Drohobycz.  O jednej z takich podróży (do Poznania) wspomina we wstępie autor projektu – pisarz Piotr Prokopiak.

Oprócz tekstów mających na celu uczczenie pamięci pisarza, w książce zaprezentowano niedawno odkryte opowiadanie „Undula”, w oryginale i tłumaczeniu na język ukraiński. Przekład z języka polskiego zrealizowała Switłana Bresławska.

2022 року міжнародна культурна спільнота відзначає дві ювілейні дати – 130. років з дня народження і 80 років з дня трагічної загибелі Бруно Шульца. Книжка ”Jestem z Drochobycza/ Я – з Дрогобича” – це спільний польськоукраїнський проект, присвячений пам’яті Бруно Шульца – геніального польськомовного письменника єврейського походження, який народився і протягом порівняно короткого життя майже не виїжджав з Дрогобича. Про один із рідкісних виїздів Бруно Шульца на польські терени – зокрема до Познані – згадує автор проекту – письменник Петро Прокоп’як у передмові. Крім текстів на пошанування пам’яті письменника, в книжці публікується віднайдене недавно оповідання «Ундуля» в оригіналі і перекладі на українську мову. Переклади з польської мови здійснила Світлана Бреславська.

Autorzy: Switłana Bresławska/Piotr Prokopiak, „Jestem z Drohobycza/ Я – з Дрогобича”. Wydawnictwo Місто НВ, Poznań-Iwano-Frankiwsk 2022, s. 60.