Nowy numer kwartalnika ETHOS

Pamięć

OD REDAKCJI

Obecność rzeczy przeszłych

Pamięć to jeden z tematów stale obecnych w historii ludzkiej myśli – co naj­mniej od czasów, gdy Platon uczynił zeń centralną kategorię swojej epistemologii. Waga, jaką przypisywał pamięci, była ogromna. Bez niej niemożliwe byłoby jakiekolwiek poznanie, również to najmniej wartościowe, nawet bowiem mnie­manie, którego źródłem są zmysły, wymaga zapamiętywania. Poznanie zaś we właściwym sensie tego słowa, poznanie idei, to dla człowieka – duszy istniejącej w ciele – przypomnienie, anamneza, treści już znanych, lecz zapomnianych: po­znał je, gdy jego dusza, wolna jeszcze od cielesności, mogła oglądać prawdziwy byt, lecz zapomniał, rozpocząwszy egzystencję w świecie fizycznym.¹

Współcześnie prób zrozumienia pamięci nie tylko nie porzucono, lecz – zwłaszcza w ostatnich dziesięcioleciach – podejmuje się je z coraz większą intensywnością² w różnych dziedzinach nauki; w dociekaniach tych filozofia nie przestaje odgrywać istotnej roli, tak że mówi się nawet o filozofii pamięci jako o odrębnej dyscyplinie.³ Wśród przyczyn wzmożonego zainteresowa­nia pamięcią zarówno w nauce, literaturze i sztuce, a także w prywatnych i publicznych dyskusjach, wskazywana bywa obawa, że człowiek współcze­sny pogrąża się w społecznej amnezji, że odrywa się od przeszłości, która go ukształtowała, a raczej – od różnych przeszłości, które ukształtowały jednostki czy zbiorowości (...).⁴

^{Patrycja Mikulska}

_________________

^[1] Szerzej na temat Platońskiego rozumienia pamięci, jej rodzajów i funkcji zob. E. W o l i c k a, Platońskie rozłogi pamięci, „Znak” 2009, nr 647, https://www.miesiecznik.znak.com.pl/6452008el- zbieta-wolickaplatonskie-rozlogi-pamieci/.

² Szerzej na temat źródeł współczesnego zainteresowania pamięcią zob. S. Radstone, B. S c h w a r t z, Introduction: Mapping Memory, w: Memory: Histories, Theories, Debates, red. S. Radstone, B. Schwartz, Frodham University Press, New York 2010, s. 1-9.

³ Zob. K. M i c h a e l i a n, J. S u ll o n, hasło „Memory”, w: The Stanford Encyclopedia of Philosophy, red. E.N. Zalta, https://plato.stanford.edu/entries/memory/.

⁴ Por. R a d s t o n e, S c h w a r t z, dz. cyt., s. In.